Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

RNK ning tuzilishi va funksiyasi. Ribonuklein kislota-RNK tuzilishi ko'p jih a td an DNK tuzilishiga o'xshasada, b a ’zi bir belgilari bilan undan tubdan farq qiladi. Avvalo, RNK tarki­ bida uglevodlardan dezoksiriboza emas, balki riboza borligini qayd etish kerak. RNK tarkibida xuddi DNK tarkibi singari azotli asoslardan adenin, sitozin uchrasa ham tim in o'rnid - uratsil borligini k o 'rsa tib o 'tish lozim. DNK q o 'sh zanjirli bo'lgani holda, RNK yakka zanjirlidir. H u jay rad a o'z tuzi­ lishi va funksiyasi bilan farqlanuvchi uch xil ribonuklein kislota bor. U l n r b r № m ; i r-P N K . infr”’m atsion — i-RNK v n t-


p ort — t- R N K d an iborat. Uch xil R N K ning ham m asi RNK polim eraza fe rm e n ti ishtirokida DNK m a tritsa s id a s in tez­ lanadi. R ibosom al RN K h u ja y ra d a g i b a rc h a R N K ning 80 foizga yaqinini ta sh k il etadi. Ribosom al RNK y ad ro ch ad a s in tezlan ad i va oqsil m o lekulalar bilan bog'lanib, xom aki ribosoma holatida sitoplazm aga chiqariladi va u yerda voya­
ga yetib ribosom alar hosil qila­ di. t- R N K q u y i m o le k u la la r m assaga ega bo'lib, 75-85 nuk- le o tid d a n ta s h k i l to p g a n . U beda bargi tip id ag i ko'rinishda bo'ladi. t-R N K ribosom alarga am inokislotalar tashish vazifa­ sini o 'ta y d i. H ar b ir am in o ­ kislota alohida t- R N K g a ega (14 -rasm ). B inobarin, t-R N K
20 xildir. U larning h a r birida m a’lum am inokislotani birikti-
D B ra oladigan antikodon vazifa­
sini o 'taydigan m axsus triplet
14-rasm. t-RNKning m avjud.
tuzilish sxemasi. _{R ibonu} . . . _in . . . _{lo ta}, _{am in g} kle k is l
uchinchi xili i-RNK bo'lib, uning asosiy vazifasi DNKdagi ax­ borotni sitoplazm aga ko'chirishdir. I-R N K h u ja y ra d a g i r i ­ bonuklein kislota um um iy m iqdorining 1,5-2,0 foiz tashkil e ta ­ di. DNKda sintezlangan dastlabki i-RNK tarkibida « axborot­ li», «axborotsiz» qism lar uchraydi. D astlabki i-R N K yadro m em b ran asid an sitoplazm aga o 'tish m obaynida uning « ax­ borotli» ekzon va axborotsiz intron qism lari bir-biridan a jra ­ ladi, so 'n g ra axborotli qism lar o'zaro birikib, i-R N K faq a t axborotli qism larga ega bo'lgan holatda sitoplazm aga o'tadi. Bu ja ra y o n sp laysin g deb atalad i. U zun i- R N K d an k a lta i-RNK hosil bo'lishi esa protsessing deyiladi.