Respublikasi oliy

Infuzoriyalar dengiz va chuchuk suv havzalarida, tuproqda yashaydi, ayrim turlari hayvonlar organizmida parazitlik qiladi. Ularning 8000 ga yaqin turi ma'lum. Infuzoriyalar tipi Kiprikli infuzoriyalar (Ciliata) va So'ruvchi infuzoriyalar (Suctoria) sinflariga bo'Enadi.
Yashash muhiti va tuzilishi. Infuzoriyalaming tipik vakili Tufelka infuzoriyasi (Paramaecium caudatum) hisoblanadi (3 —rasm). Uni chiriyotgan o'simliklar qoldig'i bilan ifloslangan ko'lmak suvlarda, suvi eskirib qolgan akvariumlarda uchratish mumkin. Tanasining shakli tuflining tagcharmiga o 'xshash bo 'Iganligi tufayE unga shunday nom berilgan. Uning tanasi cho ‘ziq, 0,1 — 0,3 mm kattalikda, oldingi tomoni yarim doira shakhda, keyingi tomoni esa ingichkalashgan bo'ladi. Tufelka tanasi qattiq pellikula qobiq bilan o'ralganEgi tufayE tana shakli doimiy bo'ladi. Pellikula ektoplazmadan hosü bo'ladi. Pellikula ostida otüuvchi tayogchasimon tanachalar joylashgan. Tanachalar himoya vazifasini bajaradi. Endoplazmasida ikkita gisqaruvchi vakuola, juda ko'p hazm vakuolalari va ikki xil yadro joylashgan.





3-rasm. Tufelka infuzoriyasi (A-tuzilishi, B-og'izoldi chuqurchasi): 1-hujayra qobig'i. 2­kipriklar, 3-og'iz teshigi, 4-ovqat hazm qilish vakuollari, 5-qisqaruvchi vakuol, 6-poroshisa, 7- katta yadro. 8-kichik yadro, 9-shakillanyotgan hazm qilish vakuoli, 10-otiluvchi tanalar.


Oziqlanishi. Tufelka tanasining yon tomonida og'izoldi chuqurchasi bo'ladi. Chuqurchasining chetlari kipriklari bilan o'ralgan, uning tubida esa og'iz teshikchasi joylashgan. Chuqurcha chetidagi kiprikchalaming harakatlanishi tufayli turli mayda organizmlar va organik moddalar og'iz teshigiga keladi. Og'iz teshigi qisqa halqum bilan tutashgan. Oziq ana shu halqum tubida to'planadi va sitoplazmadan bir tomchi hazm suyuqligi ajralib chiqib hazm qilish vakuolasi hosil bo'ladi. Hazm qilish vakuolasi halqum tubidan ajralib, sitoplazmaga o'tadi. Oziq sitoplazma oqimi bilan aylanib, vakuola ichida hazm bo'ladi va


www.ziyouz.com kutubxonasi




sitoplazmaga so'riladi. Hazm bo'lmagan oziq qoldig'i tanasining keyingi qismidagi maxsus chiqaruv teshigi (poroshisa) orqali organizmdan chiqarib yuboriladi. Tufelka bakteriyalar va boshqa bir hujayrali mayda organizmlar, organik moddalar qoldig'i bilan oziqlanadi.