Respublikasi oliy

Toq tuyoqlilar (Perissodactyla) turkumining vakillari yirik o'simlikxo'r hayvonlar bo'lib, oyog'ida 1 yoki 3 ta barmog'i mavjud. 3— barmog'i kuchli taraqqiy etgan va oyoq o'qi shu barmoqdan o'tadi.


169


www.ziyouz.com kutubxonasi




O'mrov suyaklari yo‘q, oshqozoni oddiy bir bo'lmali. Toq tuyoqlilarga Janubiy Amerika va Janubiy — Sharqiy Osiyo yalangliklarida tarqalgan tapirlar, Afrika va Janubiy Osiyoda yashaydigan karkidonlar, zebralar, Xitoy bilan Mo'g'uliston chegarasida tarqalgan Prjevalskiy oti, Tibetda yashaydigan yowoyi eshaklar, qulonlar kiradi (47 —rasm). Toq tuyoqlilar turkumiga 16 ta tur kiradi.





47 - rasm. Toq tuyoqlilar turkumi vakillari.


Primatlar (Primates) turkumi vakillari uchun oldingi miya yarim sharlarining kuchli taraqqiy etganligi, miya yarim sharlarining po'stlog'ida burma va ariqchalar murakkab sistema hosil qilganligi xarakterlidir. Bu esa maymunlar oliy nerv faoliyati yuqori darajada rivojlanganligidan dalolat beradi. Ulaming kattabarmog'iboshqabarmoqlariga qarshituradi va panjalari tutqich bo'ladi. Primatlar turkumiga 200 dan ortiq tur kiradi va ular 2 ta kenja turkumga boTinadi (48 —rasm).

1. 
   Chala maymunlar (Prosimii) kenja turkumi vakillarining oTchami kichik va o'rtacha kattalikda bo'lib, ko'pchiligining barmoqlari uchida tirnoqlari bor. Ular asosan Madagaskar orolida tarqalgan. 52 ta tun bor. Tipik vakillari ingichka lori, yo'g'on lori, indri, variy, qo‘1 —oyoq yoki ay—aydir; tupay va uzunoyoq degan turlari esa Janubi —Sharqiy Osiyoda yashaydi. Dumiuzun, tumshug'i cho'zilgan.
   
2. 
   Haqiqiy maymunlar (Simia) kenja turkumi vakillari hayvonot olamining eng yuqori taraqqiy etgan guruhi hisoblanadi. 150 dan ortiq turi bor. Bularga faqat Janubiy Amerikada tarqalgan uzun dumlari bo'lgan o'ynoqi va gajak dumli baqiroq maymunlar kiradi. Kenja turkumiga yana Afrika martishkalari, makaklar, pavianlar, mandrillar,
   

170


www.ziyouz.com kutubxonasi