Respublikasi oliy

Xartumlilar (Proboscidea) turkumiga hozirgi zamonda quruqlikda yashovchi hayvonlaming eng yirigi kiradi va xartumlarining bo'lishi bilan xarakterlanadi. Uzun va harakatchan xartum burun hamda ustki labning qo'shilishidan hosil bo'ladi, kurak tishlari o'zgarib, dandon deb ataladigan fil tishiga aylangan, qoziq tishlari yo'q. Ustunsimon oyoqlari besh barmoqli bo'lib, uchida kichikroq tuyoqchalari bor. Xartumlilaming terisi qalin va deyarli junsiz bo'ladi.
Bu turkumga Afrika fili va Hindiston füi kiradi (44 — rasm). Afrika filining balandligi 4,5 —5 m ga boradi, og'irligi esa 5 t (ba’zan 7,5 t) ga boradi.
167


www.ziyouz.com kutubxonasi

44 - rasm. Xartumlilar turkumi vakillari: 1 — Afrika fili, 2 — Osiyo fili.


Erkagi va urg'ochisida ham uzun dandoni bor, qulog'i juda katta. Hindiston filining faqat erkagida dandoni bo'ladi. Quloq suprasi uchburchak shaklida orqaga tashlangan, gavdasining balandligi 3 m ga boradi. Hindiston fili Afrika filiga qaraganda tez qo'lga o'rganadi. Ulardan qishloq xo'jaligida ulov sifatida foydalaniladi.
Juft tuyoqlilar (Artiodactyla) turkumiga asosan yirik hayvonlar kiradi, ularning III va IV barmoqlari juda kuchli taraqqiy yetgan bo'lib, gavda o'qi shu ikki barmoq orasidan o'tadi. I barmog'i rivojlanmgan, III va V barmoqlari kichik yoki o'sib yetilmagan. O'mrov suyaklari yo'q.
Juft tuyoqlilar turkumiga 160 dan ortiq tur kiradi va ular 2 ta kenja turkumgabo'linadi (45 —rasm).





45 - rasm. Juft tuyoqlilar turkumi vakillari: 1— to'ng'iz, 2 — zubr, 3 — suv ayg'iri (begemot), 4— alqor, 5 — shimolbug'si, 6 —los, 7 — yelik, 8 — Yevropabug'isi.


168


www.ziyouz.com kutubxonasi

1.