Respublikasi oliy

Tovushqonsimonlar (Lagomorpha) turkumi vakillarining yuqori jag'idagi katta kurak tishlarining orqasida bir juft kichkina qo'shimcha kurak tishlari bo'ladi. Tishlari tuzilishiga ko'ra kemiruvchilarga o'xshab ketadi, ya'ni tishlari yo'q. Bu turkumga dumsiz sichqonlar yoki oxotonlar va tovushqonlar kiradi. Dumsiz sichqonlar qishga xashak g'amlab qo'yish odati bilan mashhur, bular Markaziy Osiyoning tog'li tumanlarida


164


www.ziyouz.com kutubxonasi




tarqalgan. Tovushqonlarga oq tovushqon, malla tovushqon, qum tovushqoni, Manchjuriya tovushqoni va yowoyi quyon kiradi (41 — rasm), bular eng muhim ov darrandalari hisoblanadi. Tovushqonsimonlar turkumiga 65 ga yaqin tur kiradi.
Yirtqichlar (Carnivora) turkumi vakillari asosan tirik hayvonlai bilan oziqlanadi. Ularning tishlari va barmoqlaridagi o'tkir tirnoqlari boshqacha tuzilgan. Kurak tishlari mayda, qoziq tishlari yaxsh¹ rivojlangan, oziq tishlarining yuzasi doimo bo'rtmali bo'ladi. Ustk> jag'ining oxirgi soxta oziq tishi va pastki jag'ining birinchi haqiqiy oziq tishi o'zining kattaligi bilan boshqa tishlardan ajralib turadi, bular yirtqich tishlar deb ataladi. Tirnoqlari yaxshi rivojlangan va ba'zan ichiga tortiladigan bo'ladi.
Bu turkumga Janubiy Osiyo va Afrikada tarqalgan viverralar, mangustlar, sirtlonlar; mushuklar oilasiga mansub yo'lbars, Afrika arsloni, qoplon, bizda tarqalgan ilvirs, silovsin, mushuklar; suvsarlar oilasiga mansub bo'rsiq, suvsarlar, sassiqqo'zanlar, norka, qunduz; ayiqlar oilasiga mansub qo'ng'ir ayiq, qora ayiq, oq ayiq; bo'rilar oilasiga mansub tulki, oq tulki, chiyabo'ri, yenotsimon it, bo'ri va boshqa bir qancha turlar vakil bo'ladi (42 —rasm). Bulardan suvsarlar oilasining ko'pchilik turlari va oq tulkilar qimmatbaho mo'yna beruvchi hayvonlar hisoblanadi. Umuman, yirtqichlar turkumiga 240 ta tur kiradi.





42 - rasm. Yirtqichlar turkumi vakillari: 1 — bo'ri, 2 — chiyabo'ri, 3 — oq tulki, 4 — yo'lbars, 5 — tulki, 6 — susar, 7 — oq ayiq, 8 — latcha, 9 — olaqo'zan, 10 — gepard, 11 — yenotsimon it, 12 — yenot— poloskun, 13 — silovsin, 14 — o'rmon mushugi.