Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Пул бозори инструментлари

Халқаро тажрибага кўра, пул бозори инструментларига қуйидагилар киради:

• 
  давлат қисқа муддатли қимматли қоғозлари;
  
• 
  қайта сотиб олинувчи шартномалар;
  
• 
  депозит сертификатлари;
  
• 
  тижорат қоғози;
  
• 
  банкир кафолати;
  
• 
  евродоллар.
  

Давлат қисқа муддатли қимматли қоғозлари (Т-Bills) асосан давлат қарзини қоплаш учун эмиссия қилинади. Яъни давлат ўзининг солиқлар
орқали бюджетига тушувчи маблағлари келгунига қадар қисқа муддатли қарз мажбуриятини ифодаловчи қимматли қоғозларни эмиссия қилади. Айрим давлатда бу қимматли қоғоз Молия вазирлиги томонидан эмиссия қилинса, бошқаларида Ғазначилик томонидан эмиссия қилинади. АҚШ мисолида кўрадиган бўлсак, ушбу қимматли қоғоз Ғазначилик бошқармаси (Treasury Department) томонидан эмиссия қилади ҳамда Т-Bills деб аталади. Уларнинг муддати асосан 28; 91 ва 182 кунни ташкил этади. 1998-йилдан бери АҚШ ҳукумати инвесторлар учун ушбу турдаги қимматли қоғозларни интернет орқали сотиб олиш имконини яратди ва бу ўз навбатида уларни индивидуал инвесторлар орасида янада кенгроқ тарқалишига олиб келди. Ғазначилик ушбу қимматли қоғозлар учун ҳеч қандай фоиз тўловини амалга оширмайди. Улар ўзининг номинал нархидан паст баҳода бозорга жойлаштирилади ҳамда сўндирилиш муддатида номинал нарх бўйича сўндирилади. Уларнинг бозорга жойлаштирилиш ҳамда сўндирилиш баҳолари орасидаги фарқ асосан муддатга боғлиқ ҳисобланади. Ушбу турдаги қимматли қоғозларнинг рисклилик даражаси нолга тенг деб ҳисобланади, сабаби ҳаттоки давлатда уларни сўндириш учун етарли маблағ бўлмай қолган тақдирда ҳам, давлат шунчаки қўшимча валюта эмиссия қилиш орқали уларни сўндириши мумкин. Уларнинг муддати қисқа бўлганлиги сабабли инфляция даражасининг таъсири ҳам унчалик юқори ҳисобланмайди.
2.2-жадвал

Давлат қисқа муддатли қимматли қоғозларининг дисконт

ставкалари¹¹