Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Фигуралар ва шам комбинациялари таҳлили

Фигура – инвестицион қарор қабул қилиш учун идентификация қилиниши ва фойдаланилиши мумкин бўлган график бирликлар (шам, бар) йирик йиғиндиси. Фигурадаги шамлар сони 20 дан 40 тагачани ташкил қилади.
Шамлар комбинацияси – инвестицион қарор қабул қилиш учун фойдаланилиши мумкин бўлган бирон-бир тенденцияни кўрсатадиган, бир нечта (3–9 та) шамдан иборат бўлган комбинация.
Фигураларни таҳлил қилишнинг афзалликлари:
–яққол кўргазмалилик;
–мураккаб ҳисоб-китоблар йўқлиги;
–тезкорлик;
–хато йўл қўйилганда риск нисбатан юқори эмас. Фигураларни таҳлил қилишнинг камчиликлари:
–сигналлар аниқ эмаслиги;
–турли вақт оралиқлари сигналларининг қарама-қаршилиги;
–фигуралар ёки комбинацияларнинг узоқ вақт йўқлиги;
–аниқ алгоритмлаш имкони йўқлиги. Фигураларни икки хил турга ажратиш мумкин:

1. 
   Буриладиган фигуралар – улардан сўнг тренднинг қарама-қарши йўналишга бурилиши рўй беради.
   
2. 
   Давом этадиган фигуралар – улардан сўнг тренд олдинги йўналишда давом этади.
   

Буриладиган фигуралар

«Бош-елка» фигураси. Айиқ бозорида бу фигура «ағдарилган бош-елка» деб аталади. Бу фигура бозор қатнашчиларининг тренд алмашишида психологик кайфиятини кўрсатади.

11.10-расм. «Бош-елка» фигураси

Мисол
Масалан, буқа трендининг бурилиши (нархлар пасайиши) катта миқдордаги капитал бозордан чиқиб кетганда рўй беради. Бироқ бу аста-секинлик билан рўй беради. Расмдан кўриниб турибдики, савдогарларнинг ижобий кайфиятига нархлар пасайишини кутиб турадиган ва мос равишда, харидга талабномани қайтариб оладиган ёки сотадиган пессимистлар томонидан тузатиш киритиб борилади. Сотувчилар харидорлардан кўпайиб кетади, нарх пасая бошлайди ва шу сабабли буқа трендида биринчи йирик тузатиш киритиш (елка) кузатилади. Бироқ фигура шаклланиши ҳақида гапиришга ҳали эрта, кайфиятлар ўзгариб кетиши ҳам мумкин.
Буқалар таъсири остида оммавий пессимизм яна оптимизм билан алмашади ва нархлар киритилган тузатишдан кўра тахминан икки баравар кўпроқ ўсишда давом этади. Бироқ бу пайтда савдо ҳажмининг пасайиши, яъни нархнинг ўсиши олибсотарлик билан боғлиқ эканлиги муҳим.
Сотувчилар сони харидорлардан кўп эканлигини тушуниб, бозор йўналишини ўзгартиради ва яна тахминан олдинги даражада тузатиш киритилади. Барча йирик ўйинчилар акцияларни сотган ҳолда капитални қайтариб олади, нарх пасаяди, ҳажм катта бўлади.
Бундай тузатиш киритилганидан сўнг, қоидага кўра, ортга сапчиш рўй беради, бунда буқалар нархни аввалги даражага чиқаришга ҳаракат қилади (иккинчи елка). Бироқ капитал бозордан кетиб бўлган, катта пулга эга бўлган харидорлар эса йўқ. Нархлар пасая бошлайди.
Фигура тўлиқ шаклланиб бўлган ва нархлар бўйиндан пастга тушган ҳолдагина у тасдиқланган (тренд қарама-қарши трендга алмашган) ҳисобланади. Таҳлил қоидалари. Фигура ҳажмлар билан тасдиқланиши лозим. Агар буқа трендида «бош-елка» фигурасининг иккинчи елкаси биринчи елкадан паст бўлса, бу тренднинг айиқ тренди томон бурилиш эҳтимоли катта эканлигидан далолат
беради. Айиқ трендида эса бунинг акси бўлади.
Ушбу фигурада позицияга киришда даромаднинг бир қисми йўқотилади – биз нархлар бўйин чизиғидан пастга тушганда сотамиз, бироқ бу кириш нуқтаси минимал рискка эга бўлади.