Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot



Download 4,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet73/203
Sana05.01.2022
Hajmi4,35 Mb.
#317892
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   203
Bog'liq
Kiber

Subyektlar
Obyektlar
A
xbor
ot
 oqi
m
i
 
47-rasm. Axborot xavfsizligini ta’minlash uchun axborot oqimini boshqarish 
Ushbu modelda foydalanuvchi va subyekt tushunchalari bir –  biridan farq 
qiladi. Xususan, xavfsizlik darajasi subyektga berilsa, foydalanuvchi esa u yoki bu 
vaqtda subyekt nomidan ish qilishi mumkin bo’ladi. Shuning uchun, turli holatlarda 
bir foydalanuvchi turli subyekt nomidan ish ko’rishi mumkin bo’ladi. Biroq, biror 
aniq vaqtda foydalanuvchi faqat bitta subyekt nomidan ish qilishi muhim 
hisoblanadi. Bu axborotni yuqori sathdan quyi sathga uzatilmasligini ta’minlaydi.  
Yuqorida keltirilgan modelni muvofiqligini shubha ostiga qo’yyadigan ikkita 
noaniq fikr mavjud: 
1. Quyi sathli foydalanuvchi barcha yuqori sathli obyektlarga yozishi mumkin. 
Bu holda u o’zining mavjud obyektini ham qayta yozishi mumkin va bu o’chirishga 
teng bo’ladi. Ushbu kamchilikni yuqori darajadagi yozishni taqiqlash orqali bartaraf 
etish mumkin. Ushbu sxema uchun qoidalar quyidagicha bo’ladi: 
-
 
agar subyektning xavfsizlik darajasi o’zida obyektning xavfsizlik darajasini 
qamragan bo’lsa, u holda o’qish uchun ruxsat beriladi; 


121 
 
-
 
agar subyektning xavfsizlik darajasi obyektning xavfsizlik darajasiga teng 
bo’lsa, u holda yozishga ruxsat beriladi. 
2. Diagrammadan ko’rinib turgani kabi yuqori darajali ishonchga ega 
foydalanuvchilar xavfsizlik darajasi past bo’lgan obyektlarni o’zgartira olmaydi. 
Ushbu muammoni bartaraf etishda foydalanuvchi turli hujjatlardan foydalanish 
uchun turli darajadagi ishonchga ega bo’lgan subyektlar nomidan ish ko’rishi 
mumkin. Ya’ni, “M” darajasiga ega foydalanuvchi “M”, “K” va “O”  ishonch 
darajasidagi subyektlar nomidan ish ko’rishi mumkin. 
Axborot ishonchligini ta’minlash. 
Axborot konfidensiyalligini ta’minlashdan 
tashqari, ba’zida axborot ishonchligini ta’minlash ham talab etiladi. Ya’ni, 
obyektning ishonchlik darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, subyektning ishonchligi 
ham shunchalik yuqori va subyektning xavfsizlik darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, 
u tizimga shuncha ishonchli ma’lumotni kiritishi  mumkin. Mazkur model uchun 
yuqorida keltirilgan qoidalarni quyidagicha o’zgartirish mumkin: 
-
 
agar subyektning xavfsizlik darajasida obyektning xavfsizlik darajasi mavjud 
bo’lsa, u holda yozish uchun ruxsat beriladi; 
-
 
agar subyektning xavfsizlik darajasi obyektning xavfsizlik darajasida bo’lsa, 
u holda o’qishga ruxsat beriladi. 
Ko’rinib turgani kabi yuqorida keltirilgan holatning o’rni almashgan (48-
rasm). MAC usulida xavfsizlik darajalaridan foydalanish bilan bir qatorda obyekt va 
subyektlarning kategoriyalaridan ham foydalanish mumkin. Bu holda xavfsizlik 
darajasidan tashqari har bir obyekt va subyektga tegishli bo’lgan toifalar ro’yxati 
berilishi mumkin. Obyektning kategoriyalari ushbu obyekt ishlatiladigan joylarni 
tavsiflash uchun ishlatilsa, subyektning kategoriyasi esa uning qaysi sohada 
ishlashini tavsiflaydi. Bunday tizim foydalanishlarni yanada batafsil boshqarish 
imkoniyatini beradi. 


122 
 
O’M
M
K
O
4
3
2
1
Y
o
zis
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h
O
’q
is
h

Download 4,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish