Respublika Ta'lim Markazi

A tom energiyasi - atomlarning mar- kazida joylashgan atom yadrosida sodir bo‘ladigan jarayonlar natijasida ajralib chiqadigan energiyadir.
Bu energiya bir tomondan elektr ener­giyaning tannarxini kamaytirsa, ikkinchi tomondan insoniyatni bir necha yuz yillar davomida energetika muammolaridan xa- los qiladi.
Mamlakatimizda ilk atom elektr stansiyasi Rossiyaning “Rosatom” korporatsiyasi bilan hamkorlikda barpo etilmoqda. U Navoiy va Buxoro viloyatlari chegara- sida joylashgan To‘dako‘l suv ombori yaqinida quriladi. Atom elektr stansiyasini 2028-yilgacha ishga tushirish rejalashtirilgan.
S hamol energiyasidan, asosan, elektr energiyasi olish uchun foydalaniladi. Qu­yosh mavjud ekan, shamol esadi va u qayta tiklanadigan energiya manbasi hisob­lanadi. Ushbu muqobil energiya boshqa energiya manbalariga nisbatan arzon va qulay, hech qanday yoqilg‘i talab et- maydi, atrof-muhitni zararli chiqindilar bilan ifloslantirmaydi.
M ustahkamlash uchun savollar

1. 
   Energiya deb nimaga aytiladi? Uning qanday turlari bor?
   
2. 
   Yoqilg‘i bilan bog‘liq va bog‘liq bo‘lmagan energiya resurslari nima deb ataladi?
   
3. 
   Mamlakatimizda ilk atom elektr stansiyasini qurishdan maqsad nima? O‘z javobingizni misollar bilan tushuntirib bering.
   

2_§. ELEKTR DVIGATELLAR (MOTORLAR).
•ЩШ' BATAREYALAR VA ULARNING TURLARI
Elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beradigan elektr mashinalar dvigatellar (motorlar) deyiladi. Elektr dvigatellar xalq xo‘jaligining deyarli hamma sohasida ishlatiladi. 0‘zgaruvchan elektr mashinalarining yana bir turi bu asinxron dvigatellardir.
A
1-rasm. Elektr dvigatel (motor): 1 - val; 2 - startor obmotkasi; 3 - startoryadrosi; 4 - sintofiliks izolatsiya; 5 - rotor; 6 - ventilator; 7 - stanina.



sinxron dvigatellar elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beradi (1-rasm). Bu dvigatellar konstruksiyasining soddaligi, arzonligi, ishda ishonchliligi sa- babli sanoat, qishloq xo‘jaligi va xalq xo‘jaligining barcha sohalarida keng qo‘llaniladi.