Respublika o`rta maxsus, kasb – hunar ta`limi markazi qashqadaryo viloyat hokimligi o`rta maxsus, kasb – hunar ta`limi boshqarmasi

Materiallarning kesimda grafik belgilanishi. Detal chizmasida kesim yoki qirqim qoMlanilgan bo‘lsa, o‘sha joy yuzalari ma’lum tartibda belgilanishi lozim. Detal metalldan yasalgan bo‘lsa, kesim yoki qirqim 4.29- chizmadagidek shtrixlab chiqiladi, Shtrix chiziqlari detaining asosiy kontur (hoshiya chizig'i) yoki o‘q chizig’iga nisbatan 45° burchak ostida o lng yoki chap tomonga qiyalatib chiziladi. Shtrixlanayotgan yuza ingichka tutash chiziqda bajariladi. Bitta detaining barcha ko‘rinishlarida bajarilgan qirqim yoki kesimlarida bu yuzalar bir tomonlama shtrixlanishi va shtrixlar orasi ham o ‘zaro teng bo‘lishi shart.
Yog'ochdan boshqa materiallar metallar kabi hoshiya chizig’iga nisbatan 45° burchakda qiyalatib chiziladi. Shtrixlar orasidagi masofalar materiallarning turiga qarab har xil bo'ladi. Metallar, charm, rezina, tabiiy tosh, betonlarda 1,5—2 mm olinsa, sopol (keramika) va silikatli materiallarda qo‘shaloq chiziqlar oralig'i 1,5—2 va 5—7 mm olinadi. Tabiiy tuproq uchta-uchta o'zaro parallel kalta chiziqlar oralig‘i 1—2 mm, to'plam chiziqlar oralig‘i 3—5 mm qilib qoldiriladi.
Ba'zi materiallarning kesimda grafik belgilanishi 2- jadvalda ko‘ rsatilgan.

Kesimlar va qirqimlar. Umumiy ma’lumot. Detaining u yoki bu qismining shaklini aniqlash maqsadida kesim qoilaniladi. Uning ichki tuzilishini aniqroq bilish maqsadida kesimga qo‘shib qirqim ham tadbiq qilinishi mumkin. Shunday qilinganda detaining ko‘rinishlar soni ham kamayadi.
4.29- shakldagi valning yaqqol tasviriga qarang. Undagi o ‘yiqlar shaklini va teshikni chapdan ko'rinishda aniqlash mumkin (4.29-b chizma). Lekin ular ko‘rinmas kontur chiziqlarda tasvirlanganligi uchun valning bu elementlarini darhol aniqlash oson emas. Valning bu elementlarini tezda aniqlash uchun kesim tadbiq qilinishi mumkin. Kesim qo'llanilgan chizmaga nazar tashiasangiz (4.29- с chizma) A-A, B-B, C-C kesimlar orqali o ‘yiqlarning shaklini darhol ko'rasiz. Kesim qo‘llanilgan bunday detallarni bitta ko'rinishda tasvirlash imkoniga ega bo‘lish mumkin.




4.30- a chizmadagi detalga diqqat bilan qarasangiz uning ichki qismi ko'rinmas kontur chiziqda tasvirlangan. Bu shtrix chiziqlar orqali detaining ichki tuzilishini o ‘qish ko‘ p vaqt talab qiladi. Shu detaining qirqim qo‘llanilgan chizmasiga qarasangiz (4.30- b chizma) detaining ichki qiyofasi darhol ko‘zga tashlanadi. Qirqimi bajarilgan detallarning ichki ko‘rinishini chizmalarda tez va oson o‘qish mumkin.
Detallarga kesim yoki qirqim qo'llanilganda ularning kesilgan yuzalarini standartga muvofiq shartli belgilash qabul qilingan. Materiallarning turiga qarab, chizmada ularni tez va oson aniqlash maqsadida turlicha ko‘rinishlarda shtrixlanadi.