Республика илмий-амалий масофавий онлайн конференцияси

ТАЪЛИМГА КОМПЕТЕНЦИЯВИЙ ЁНДАШУВНИ ЖОРИЙ ЭТИШ ЗАРУРАТИ
Юлдошева Угилой Рабимкуловна,
Гулистон шаҳар 16-мактаб она тили ва адабиёти фани ўқитувчиси
Фан-техника асри ва жадал тараққий этаётган ҳаёт ўқувчиларда ўқув предметлари бўйича фақатгина билим, кўникма ва малакаларга эга бўлишнинг ўзи етарли эмаслигини кўрсатмоқда. Бу қуйидаги ҳолатларда намоён бўлмоқда:
 таълим муассасасини муваффақиятли битирган айрим ўқувчилар, ҳаётда кўп муваффақиятсизликларга учрайди;
 олий таълим муассасини битириб янги ишга борган ёш мутахассис университет ёки институтда касбига оид билим ва кўникмаларни етарли даражада олган бўлса-да, иш жойига кўникиши узоқ вақт давом этади;
 кўпинча мактаб ёки лицейда олинган билим ва кўникмалар тезда ҳал қилиниши керак бўлган ҳаётий вазиятларга тўғри келмайди ёки умуман ҳаётида керак бўлмайди.
Шунга кўра таълим жараёнига ўқувчилар эгаллаган билим, кўникма ва малакаларини бевосита кундалик ҳаётида қўллашга ўргатадиган компетенциявий ёндошувга асосланган ДТСларни яратиш ва таълим жараёнига қўллаш зарурияти юзага келди.
“Competence” сўзи “to compete” сўзидан келиб чиққан бўлиб, “мусобақалашмоқ”, “рақобатлашмоқ”, “беллашмоқ” деган маънони билдиради. Сўзма-сўз таржима қилинса¸ “мусобақалашишга лаёқатлилик” маъносида келади.
Илмий педагогик, психологик манбаларда берилишича, компетенция, компетентлилик ўта мураккаб, кўп қисмли, кўпгина фанлар учун муштарак бўлган тушунчалардир. Шу боисдан унинг талқинлари ҳам ҳажман, ҳам таркибига кўра, ҳам маъно, мантиқ мундарижаси жиҳатидан турли-туман. Атаманинг моҳияти шунингдек "самарадорлик", "мослашувчанлик", “ютуқлилик", муваффақиятлилик", "тушунувчанлик", “натижалилик", "уқувлилик”, "xocca", хусусият”, “сифат", "миқдор" каби тушунчалар асосида ҳам тавсифланмокда.
Компетенцияларнинг мазмуни ва моҳиятини ўрганишдан олдин, унинг фан ва турмушга кириб келишнинг қисқача тарихи билан танишайлик.
Биринчи босқич – 1960-1970 йиллар. Тилни ўрганишга доир дастлабки компетенциялар киритила бошланди. Бунда Д.Хаймс томонидан «коммуникатив компетенция»тушунчаси киритилади.