Республика болалар ижтимоий мослашуви маркази

Т.Хурвалиева - Педагогика фанлари номзоди, доцент
Мазкур қўлланма Республика болалар ижтимоий мослашуви маркази ҳузуридаги Илмий-услубий кенгашнинг 2017 йил 21 июндаги 2-сонли қарори билан тасдиқланиб, нашрга тавсия этилган.
Кириш.
Абдулла Авлонийнинг “Тарбия биз учун ё ҳаёт – ё мамот, ё нажот – ё ҳалокат, ё саодат – ё фалокат масаласидир” деган гаплари қарийб бир асрки ўзининг залворини йўқотгани йўқ, фикримизча йўқотмайди ҳам. Чунки, ўсмирлик ёшига келиб шахс шаклланаётган бир даврда хулқдаги оғишларнинг асосий сабабларидан бири бу тарбиядаги хатолар ва нотўғри тарбия бўлиб қолмоқда. Албатта, хулқ оғишига яна бир қатор сабаблар ҳам йўқ эмас, шундай бўлсада оилавий ёки педагогик тарбияда жиддий эътибор бериш керак бўлган, хулқ оғишликни олдини олиш ва бартараф этишнинг асоси бўлган муҳим жиҳатлар бор.
Тарбияда мукаммал формула йўқки, жамиятда ҳамма бола бир ҳил даражада тарбияланса. Ҳар бир бола ўзига хос ижтимоий муҳитда ўсади, табиийки унга ижобий ҳамда салбий таъсирлар турлича бўлади. Болани вояга етгунича оқ чойшабга ўраб катта қилишнинг иложи йўқ ва доим ҳам болага етарлича эътибор қила олмаймиз. Қайсидир вазиятда кимнингдир эътиборсизлиги, кимнингдир айби билан бола “ёмон бола”га айланиб қолади. Психологик жиҳатдан уни “хулқи оғишган” девиант хулқ атворли бола деб аташ мумкин. Шундай болалар ҳақида эшитсак, кўзимиз тушганда “гуруч курмаксиз бўлмайди-да” деб қўямиз. Лекин бола қанчалик ёмон бўлмасин уни курмакка чиқариш нотўғри. Бизнинг фикримизча ҳар қандай бола бу ниҳол. Лекин айрим ниҳоллар шамол таъсирида ё бошқа бирор табиий таъсир натижасида қийшайиши, синиши мумкин. Жуда ҳам ёмон ҳолларда эса танасига зараркунанда ўсимлик ва ҳашоратлар ёпишиб олиши ёки касалланиши кузатилади. Лекин, оқил тажрибали деҳқон бундай вазияда қийшайган дарахтга тиргак қўяди, зараркунандалар ва касалликлардан тозалаш учун ниҳолни дорилайди, синган шохларга шакл бериб кесади. Ҳозирги замон ота-оналари, тарбиячи ва педагоглари шундай “оқил деҳқон” бўлишлари керак.
Кейинги пайтларда психологияда хулқи оғишган ўсмирлар билан психокоррекцион ишларни олиб бориш масаласи долзарблашиб бормоқда. Мазкур қўлланма орқали хулқи оғишган ўсмир ёшидаги болалар билан психокоррекцион ишларни олиб боришда самарали бўлган, улардаги хулқни жамиятга мослаштиришга қаратилган амалий психологик машғулотлар, усуллар, амалий тавсиялар билан танишамиз.