Renessans yoki Uyg’onish davri

SHaharlarning tushkunlikka uchrashi.Kuriallar va kollegiatlar. Kolonlikning rivojlanishi Rim jamiyatnning feodallashuv formalaridan biri edi. Lekin bu  feodallashuvning yana boshqa alomatlari ham bor edi. o’arbiy Rimning Italiya, Galliya, Ispaniyadagi shaharlari imperiyaning keyingi davrida qattiq krizisni boshidan kechirmoqda edi. Qul mehnatiga asoslangan hunarmandlikning unumdorligi past edi. Erkin hunarmandlar o’zlari ishlab chiqargan buyumlarni yetarli darajada sotolmas edilar, chunki quldorlarning pomestelari tobora biqiqlashib borayotgan natural xo’jalik tusiga kirmoqda edi. Ham mahalliy yer egasi - quldor tomonidan, ham quldorlik davlati tomonidan qattiq ekspluatatsiya qilingan kolonning harid quvvati yo’q darajada edi. O’rta dengizdagi savdo balansi imperiyaning sharqiy qismiga qaraganda ancha qoloq bo’lgan g’arbiy qismi uchun mutlaqo noqulay edi, imperiyaning sharqiy qismi esa iqtisodiy jihatdan ancha rivojlangan va qulay sharoitda edi. SHahar xo’jaligining tushkunlikka uchrashi munosabati bilan Rim imperiyasida qaramlikning yana yangi formalari vujudga keldi, bu formalar ham ba’zi jihatdan bo’lg’usi feodal tartiblarga  o’xshab ketar edi. CHunonchi, shaharlarda yashovchi o’rta hol yer egalari, shahar kuriyalarining a’zolari (kuriallar), ya’ni aholining soliqlarni to’lashi va hokazolar uchun javobgarlik yuklatilgan, o’z vazifasidan endi mashaqqat chekayotgan kuriallar majburiy suratda kuriyalarga biriktirib qo’yila boshladi. Hukumat kuriallik unvonini nasldan-naslga meros bo’lib   o’tadigan qilib qo’ydi. O’z shahari va kuriyasini o’zicha tashlab ketuvchi kuriallar hukumat yo’li bilan jazolanishi, hatto turmaga qamalishi kerak edi. SHu bilan bir vaqtda shahar hunarmandlari ham bundan battarroq va og’ir tutqinlikka  solina  boshladi, ular  majburiy suratda  maxsus ittifoqlarga - kollegiyalarga uyushtirildi. Hunarmandlar, ya’ni kollegiya a’zolari yashab turgan joyidan ketish huquqidan mahrum qilindi. Kollegiyalar quldorlik davlatiga o’z hunarining mahsulotlarini    topshirishga  majbur edi. O’zining yashab turgan joyidan qochib ketgan shahar hunarmandlari qo’lga tushirilsa, ularning badaniga temir qizdirib bosilar edi. Hukumat hujjatlarida  kollegiyalarga birkitilgan hunarmandlarni ochiqdan-ochiq «davlat qullari» deb atalgan.