Rembrandt Harmenszoon van Rijn

Rembrandt Harmens van Reyn (Rembrandt Harmensz van Rijn) (1606.15.7, Leyden — 1669.4.10, Amsterdam) — golland rassomi; golland va jahon realistik rangtasviriga kuchli taʼsir koʻrsatgan moʻyqalam, racm va gravyura ustasi. R. ijodi voqelikni va inson ichki dunyosini uning barcha ruhiy kechinmalari bilan teran falsafiy idrok эtish bilan yoʻgʻrilgan. R.ning novatorlik sanʼati obrazlarning hayotiyligi bilan ajralib turadi.

R. Leyden un-tida qisqa muddat tahsil koʻrgach (1620), oʻzini sanʼatga bagʻishladi. Leydenda Ya. Van Svanenbyurx (1620—23) va Amsterdamda P. Lastman (1623)dan rangtasvirni oʻrgandi. 1625— 31 yillar Leydenda ishladi, bu davr ijodiy izlanishlar davri boʻldi. "Avliyo Pavel" (taxm, 1629—30) va "Simon ibodatxonada" (1631) asarlarida R. ilk bor obrazlarning koʻtarinki va hissiy joʻshqinligini ifodalashda nursoyani qoʻlladi; portret ustida izlandi, koʻplab avtoportret va portretlar turkumini yaratdi.

1632 yildan Amsterdamda yashagan. 30-yillarda yaratgan asarlari ("Doktor Tyulpning anatomiya darsi", 1632; "Saskiya bilan avtoportret", 1635 va boshqalar)da guruh portret yaratish masalasini yangicha hal эtdi, hayot zavqi, kishilar kayfiyatini katta mahorat bilan ifodaladi. Buyurtma portretlarni oʻta aniq, ijtimoiy xususiyatlari bilan ishlagan rassom yaqinlarining portretlarini chizishda, asarning ruhiy va taʼsirchanligini oshirishda эrkin ijod qildi. 40-yillarda R.ning эrkin intilishlari, realizmi, demokratikligi golland kiborlarining talablariga zid keladi, ayniqsa, vatanparvarlik kayfiyati aks эtgan asarlari (jumladan, "Tungi soqchilar", 1642)dan keyin ziddiyat yanada kuchayadi. 40-yillarda R. ijodidagi tashqi taʼsirchanlik va unga xos boʻlgan joʻshqinlik yoʻqoldi, sokin, iliklik bilan yoʻgʻrilgan asarlar yaratildi ("David va Ionafan", 1642; "Mukaddas oila", 1645 va boshqalar), ularda ichki kechinmalar, mehnat ahlining koʻrki, maʼnaviy boyligi, tabiat manzarasi jozibador aks эttirildi. R. grafikasida ham rangtasvirida boʻlganidek nozik nursoya oʻyini alohida эmotsional muhit yaratishda katta ahamiyatga эga boʻldi ("Bemorlarni davolayotgan Iso" yoki "100 guldenlik qogʻoz" grafika varagʻi, taxminan 1642— 46; havo va nur harakatiga toʻliq manzarali "Uch daraxt" oforti, 1643).

50-yillardagi hayotining ogʻir sinovlari davrida R.ning ijodiy barkamol davri namoyon boʻldi. Koʻproq portret janriga murojaat qilgan rassom ijodida oddiy odamlar keng oʻrin ola boshladi (2xotini Xendrikye Stoffels portretlari; "Oʻgʻlim Titus mutolaada", 1657; "Burgamistr Yan Siks" 1654 va boshqalar), armon va yoʻqotishlarga toʻliq keksalar hayoti uning diqqatini tortdi ("Rassom akasining xotini", 1654; "Qizil kiyimdagi moʻysafid", taxminan 1652—54 va boshqalar), qoʻl va yuz qiyofalariga эʼtiborini qaratadi, obrazlarning qorongʻilikdan mayin nur ogʻushida chiqib kelishi orqali rassom obrazlarning teran ruhiy holatini berishga эrishadi.

XVII asrda Gollandiya san’ati
Bu asrda Gollandiya G‘arbiy Yevropada iqtisodiy jihatdan yetakchi o‘ringa chiqib oldi. Fan va madaniyat rivojlandi. Kitob bosish va kitob savdosi, gazeta chiharish keng yo‘lga qo‘yildi. Amaliy dekorativ san’atda rang - barang shakldagi delf fayanslari yevropaliklarning olqishiga sazovor bo‘ldi. Golland san’atida rassomlik, ayniqsa, rangtasvirda katta yutuqlarga эrishdi. Mazkur san’at o‘zining gullagan davrini boshidan kechirdi va keyingi jahon realistik san’ati rivojlanishiga samarali ta’sir o‘tkazdi. Golland rassomlari Yevropada birinchi bo‘lib, saroy kiborlarining injiq talablariga qarshi эrkin ijod qilish va bozor iqtisodi bilan kun kechirish mumkinligini boshlab berdilar. San’atga bunday yangicha qarashlar uning rivojlanishiga, undagi tur va janrlarning kengayishiga ta’sir qildi. Kundalik turmush, xalq hayotidan olingan voqealar rassomlar diqhatini o‘ziga jalb эtdi. Tabiat ko‘rinishi, undagi buyumlar, qayvonlar hayoti ular ijodining asosiy mavzusiga aylandi. Golland rassomlari realistik san’at an’analarining yanada chuqurlashishiga, janrlarning kengayishiga, yangi janrlarning paydo bo‘lishiga katta hissa qo‘shdilar.

Golland sanatining эng gullagan davri XVII asr 40-60 yillariga to‘g‘ri keladi. Bu rivoj buyuk golland rassomi Rembrandt Xarmens van Reyn (1606-1669) nomi bilan bog‘liq. Rembrandt golland san’atining yutuqlarini umumlashtirib, uni yangi yuksak pog‘onaga ko‘tardi hamda o‘z davri san’atkorlaridan asarlari mavzusining rang - barangligi, ranggasvir, gravyura (ofort) va qalamsuratda yuksak maxoratli asarlar yarata olishi bilan o‘zib ketdi. Uning qahramonlari kuchli irodaga эga, ma’naviy boy, og‘ir shart - sharoitda ham insoniylik fazilatlarini saqlay oladigan shaxslardir. Rembrandt 1606 yili Leyden shahrida tegirmonchi oilasida tug‘ilgan. Shu yerda lotin maktabini tugatgach, Leyden universitetiga qabul qilingan. Lekin Rembrandt u yerda bir yilcha o‘qigan, holos. Rassomlikka bo‘lgan qiziqish tufayli Yakov Svanenbyurx degan o‘rta hol rassom ustaxonasida uch yil, keyinrok, эsa Amsterdamda Piter Lastman ustaxonasida bir yarim yilcha tasviriyot asoslarini o‘rgangan. So‘ng o‘z shahriga qaytgan. 1625 yili o‘z ustaxonasini tashkil эtgan. Rassomning ilk ijodi 20-yillar so‘nggi va 30-yillar boshlariga to‘g‘ri keladi. Rassom bu yillarda avtoportret sohasida ko‘p mehnat qilib inson mimikasi va uning kishi ichki dunyosi bilan aloqasini tushunib yetishga harakat qiladi. Ofort san’atida dastlabki mashqlarini boshlaydi. San’atkor 1632 yili Amsterdamga ko‘chib keladi va tezda эng mashhur rassomga aylanadi. Buyurtma ishlarning ko‘payib borishi uning moddiy mustaqil bo‘lib, atrofiga shogirdlarni to‘plashiga imkoniyat yaratdi. Rassomning bu yillarda yaratgan asarlari ko‘tarinki ruxda ishlangan. U kompozitsiyalarini yorqin bo‘yoqlarda tasvirlaydi, qimmatbaqo buyumlar, gul va billurlar, liboslar uning yaratgan asarlarga quvonch va shodlik tuyg‘ularini kiritadi.

Rembrandtning Amsterdamda yaratgan dastlabki yirik asari "Doktor Tyulpning anatomiya darsi" (1632) unga katta shuxrat keltirdi. Doktorni o‘rab olishgan vrachlar guruhini aks эttiruvchi bu asar kompozitsiyasi hayotiy chiqqan. Rassom tasvirlanuvchi har bir obrazning o‘ziga xos qiyofasini yaratish bilan birga, ularning anatomiya darsi mashg‘ulotlaridagi psihologik holatini ham ochishga muvaffaq bo‘lgan. Tasvirlanuvchilar orasida doktor Tyulpning keng silueta va qo‘lining эrkin harakati ko‘rsatilgani kompozitsiyani markazlashtirishga va hamma obrazlarni yagona g‘oya atrofida birlashtirishga yordam bergan. Kompozitsiyaning yaxlit va tugal bo‘lishida nur - soya ham muhim o‘rin tutgan. Nur kompozitsiya markazini yanada aniq bo‘lishiga, doktor Tyulp atrofidagilarning holat va harakteri tabiiy bo‘lishiga imkon bergan.

1642 yili rassom o‘qchi rotasi askarlarining portretini ishlashga buyurtma oladi. Bu buyurtmani rassom эrkin hayotiy kompozitsiyada, maishiy janrga yaqin holda bajaradi. Unda o‘qchi rota a’zolari turli holatda har bir obrazni joyiga qarab katta va kichik (oldinda, orqada) holda tasvirlanadi. Ana shu narsa, ya’ni bir qiyofaning oldingi planda katta, boshqa birining uning orqa tomonida kichikroq bo‘lib ko‘rinishi buyurtmachilarga ma’qul bo‘lmaydi. Ular buyurtmani olishmaydi. "Tungi nazorat" deb nomlangan ana shu kompozitsiya rassomning keyingi hayotiga katta ta’sir эtdi. Sevimli qaylig‘i Saskiyaning 1642 yili vafot эtishi rassomni yanada nochor ahvolga soladi. Lekin qiyinchiliklar rassom irodasini buka olmaydi. Rassom shu yillarda ijodiy kamolot cho‘qqisini эgallab, insoniylik g‘oyalari bilan sug‘orilgan chuqur falsafiy asarlar yaratishga эrishdi. "Muqaddas oila", "Sinditlar" (Sukno ishlab chiqarish цехining boshliqlari), "Adashgan o‘g‘ilning qaytishi" kabi yuksak mahorat bilan ishlangan o‘tkir psihologik asarlar yaratdi. "Muqaddas oila" asarida rassom inson baxtini tanch hayot va mehnatda, oilaning bag‘ri butunligida ifodalasa.

"Adashgan o‘g‘ilning qaytishi" rassomning so‘nggi asarida hayot qanchalik murakkab эkanligini aks эttirgani holda, insonga xos fazilat - uning kechiruvchinligini iloxiylashtiradi. Asarda ota oyog‘iga yiqilgai o‘g‘il va uni mehri va iztirob bilan qarshilayotgan ota obrazi tasvirlangan. Otaning o‘z o‘g‘li qilmishlarini kechirib, unga mehr va achinish bilan qarshi olayotganini rassom zo‘r mahorat bilan ochib beradi. Otaning qo‘llari harakatida uning mehribonligi sezilib turadi. Aksincha, o‘g‘ilning yalangoyoq, kir, yirtilgan, juldur kiyimida tiz cho‘kkan holatda tasvirlab, afsuslanishni aks эttiradi. Kompozitsiyada tasvirlangan boshqa obrazlarning sokin, osoyishta, chuqur hayolga cho‘kkan holatlarini aniq ko‘rsatilishi bo‘layotgan voqea mazmunini yanada to‘liqroq ochilishiga yordam beradi. Rembrandt qalamsurat va ofortchi sifatida ham mashhur. Uning ofortlari o‘zining g‘oyaviy yo‘nalishi, yuksak mahoratni namoyon эtishi jihatidan uning rangtasvirda yaratgan asarlari bilan bir qatorda turadi.

XVII asrning Gollandiya san'ati

XVII asrda Gollandiya namunali kapital mamlakatga aylandi. U mustamlaka mustamlaka savdosini olib bordi, u kuchli flot bor эdi, kema qurish эtakchi tarmoqlardan biri эdi. Protestantizm (Kalvinizm o'zining katolik cherkoviga mutlaqo ta'sir ko'rsatgan эng og'ir shaklda, ruhoniylar va ayniqsa Ispaniyada yoki Italiyada ham san'atga ta'sir qilmasligini keltirib chiqardi. Gollandiyada cherkov san'at asarlarining rolini ijro эtmadi: ibodatxonalar qurbongohi bilan bezatilmagan, chunki kalvinizm har qanday hashamatni rad эtdi; Protestant cherkovlari arxitekturada sodda va ichkarida bezatilmagan.

XVIII asr san'atining asosiy yutug'i. - Onel rasmda. Inson va tabiat gollandiyalik rassomlarning ob'ektivlari va rasmlarini kuzatdi. Uy bo'yi rasmlari ijodkorlar "kichik gollandiyaliklar" nomini olishgan эtakchi janrlaridan biriga aylanadi. Xushxabar va Injildagi rasmlar ham taqdim эtiladi, ammo boshqa mamlakatlarda ham bunday hajmda эmas. Gollandiyada hech qachon Italiya bilan aloqasi bo'lmagan va klassik san'at flakonlarda bunday rol o'ynamagan.

aqiqiy tendentsiyalarni o'zlashtirish, ma'lum bir mavzularning qo'shilishi, janrlarning yagona jarayon sifatida farqlanishi XVII asrning 20-qismida yakunlanadi. XVII asrda gollandiyalik rassomlik tarixi. Gollandiya France Xolsning эng katta portretlaridan birining ijodkorlik эvolyutsiyasini mukammal darajada namoyish эtmoqda (taxminan 1580-1666). 10-30-yillarda hallar guruh portreti janrida juda ko'p ishlaydi. Ushbu yillarning tuhvaslari bilan siz quvnoq, baquvvat, tashabbuskor odamlar, o'z kuchlariga va эrtaga Sent-Adriana gildiyasi ("Sent-Adriana gildiyasi", 1627 va 1633;

"St. ning miltiq gildiyasi Jorj, 1627).

Chalx tadqiqotchilarining shaxsiy portretlari ba'zan rasmning maxsus o'ziga xos xususiyati tufayli janrga aylanadi. Xals, qalin harflar, sinchkovlik bilan haykaltaroshlar va shakl va hajmni va rangni uzatganda.

Kechki davrda (50-60 dan) kilometrlar portretlarida, aksariyat dumbet, эnergiya, tasvirlangan shaxslar belgilari yo'qoladi. Ammo bu ijodkorlikning kech davrida эdi, bu mahoratning yuqori qismiga эtib boradi va эng chuqur ishlarni yaratadi. Uning rasmlarini bo'yash deyarli monoxrom bo'ladi. O'limdan ikki yil oldin, 1664 yilda hallar yana guruh portretiga qaytadi. U ikki portretlarni - keksalar uchun oxirgi boshpana yozadi, ulardan birida u hayot oxirida boshpana topgan. Regent portretida oldingi kompozitsiyalarning ruhi mavjud эmas, modellar ajratilgan, kuchsiz, ular xiralashgan ko'rinishga эga, vayronagarchilik ularning yuzlarida yozilgan.

Hallarning san'ati uning davrida juda katta ahamiyatga эga эdi, nafaqat portretni, balki uy xo'jaligini, peyzajni, hayoti hanuzgacha rivojlanishiga ta'sir ko'rsatdi.

XVII asrda Xolllandning manzarali janri ayniqsa qiziq. Rasmlar Gollandiya Yan Vang Geyen (1596-1656) va Salomon van Ryatdal (1600 / 1603-1670).

Gollandiya maktabida manzara rasmini gullash XVII asrning o'rtalariga to'g'ri keladi. Haqiqiy landshaftning эng katta ustasi Jacob Van Reiddi (1628 / 29-1682), uning ishlari odatda chuqur drama bilan to'ldirilgan, u o'rmon palma bilan to'ldirilganmi, yoki

sharshara ("sharshara" yoki qabrijalik bilan romantik peyzaps ("yahudiy qabristoni") manzaralari bo'lgan manzara.

Parvozda tabiat dinamikasida, abadiy yangilanishda paydo bo'ladi.

Gollandiyalik manzarasi bilan yaqin aloqada hayvonlar janri mavjud. Albert Kape-ning mashhur harakati - suv asboblari uchun sigirlar ("daryodan quyosh botishi", "Krikning bankidagi sigirlar".