Реле ҳимояси бўйича умумий тушунчалар

 

 

 

 

 

 

---

 

17 

 

 

 

2. TOKLI HIMOYALAR. 

 

 

 

Aksariyat  hollarda  elektr  tizimlaridagi  shikastlanishlarda  tokning  oshishi 

ko‘zatiladi,  shuning  uchun  releli  himoyada  aynan  tokni  kirish  kattaligi  sifatida 

qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi. 

 

Himoyalanayotgan elemetning holatini tok bo‘yicha baxolaydigan himoyalar 

tokli  himoyalar  deyiladi.  Tokli  himoyalar  nazorat  qilinayotgan  tokni  o‘rnatilgan 

qiymatining  chegaralaridan  oshib  ketganidan  ishga  tushadi.  Ushbu  chegaralar 

himoyaning  sezuvchan  elementlariga  u  yoki  usullar  orqali  berilib,  ularni 

o‘rnatmalar deb nomlash qabul qilingan.  

 

Himoya  o‘rnatilgan  joyidagi  himoya  ishga  tushadigan  tokning  haqikiy 

qiymati  himoyaning  ishlash  toki  deyiladi.  Himoya  o‘rnatilgan  joyidagi  himoya 

boshlang‘ich holatga qaytadigan tokning haqikiy qiymati himoyaning qaytish toki 

deyiladi.  Himoyaning  qaytish  tokini  ishlash  tokiga  nisbati  qaytish  koeffitsienti 

deyiladi: 

qay

ish

I

k

I



 

Odatda  tokka  sezgir  bo‘lgan  elementlar  –  tok  relelaridir,  ular 

himoyalanayotgan  tarmoqqa  tok  transformatorlar  orqali  ulanadi.  Ushbu  holda 

relening ishlash (o‘rnatma) toki 

.

r ish

I

 va himoyaning ishlash toklari 

h .ish

I

 o‘rtasida 

qo‘yidashi bog‘liqlik bor: 

.

.

ksx

I

I

r ish

h ish

ktt





, 

bu yerda  ktt  - tok transformatorning transformatsiya koeffitsienti; 

---

 

18 

 

   

ksx

 - sxema koeffitsienti, ushbu koeffitsient rele cho‘lg‘amidagi tokni tok 

transformatorning  ikkilamchi  cho‘lg‘amidagi  tokdan  necha  marta  kattaligini 

ko‘rsatadi. 

 

Sxema  koeffitsientining  qiymati  tok  transformatorlarning  ikkilamchi 

cho‘lg‘amlari va relelar cho‘lg‘amlarining ulanish guruhi orqali aniqlanadi.  

 

Tokli  himoyalar  elektr  tarmog‘ining  himoyalanayotgan  qismining  manba 

tomonida  o‘rnatiladi.  Agarda  elektr  tarmog‘i  o‘zida  bir  nechta  manbalarni 

mujassam etgan bo‘lsa, himoyalarni himoyalanayotgan elementning barcha manba 

tomonida o‘rnatilishi, himoyalarning o‘zlari esa yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak.  

 

Odatda  himoyalar  tokning  oshishiga  ta’sir  javob  berishadi.  Shuning  uchun 

ular  maksimal  turdagi  himoyalar  hisoblanib  maksimal  tokli  himoyalar  deb 

nomlanadi. 

 

Maksimal  turdagi  ikkita  tokli  himoya  mavjud  bo‘lib  ular  bir  –  biridan 

tanlovchanlikni  ta’minlash  orqali  farqlanadi:  tokli  kesimlar  va  sabr  vaqtli 

maksimal tokli himoyalar.