Rele himoyasi qo‘yiladigan asosiy talablar. Selektivlik

 RELE HIMOYASI QO‘YILADIGAN ASOSIY TALABLAR. 

 

 Selektivlik 

(tanlovchanlik). 

Rele 

himoyasining 

selektivligi 

yoki 

tanlovchanligi  deb  uning  tarmoqning  faqat  shikastlangan  uchastkasini  o‘chirish 

qobilyati  tushuniladi.  Agar  K1  nuqtada  qisqa  tutashuv  sodir  bo‘lsa  (

1.4  -  rasm

), 

rele  himoyasi  shikastlangan  elektr  tarmoqning  shikastlanish  joyiga  eng  yaqin 

bo‘lgan  Q2  o‘chirgichini  o‘chirishi  kerak.  Rele  himoyasining  bunday  harakati 

natijasida  shikastlangan  tarmoqdan  tashqarish  barcha  iste’molchilarning  elektr 

ta’minoti  saqlanadi.  Agar  qisqa  tutashuv  K2  nuqtada  bo‘lsa,  rele  himoyasi 

tanlovchan ishlashi natijasida shikastlangan L1 tarmoqni o‘chirishi, L2 tarmoq esa 

ish holatida qolishi kerak. Bundan iste’molchilarning ta’minoti saqlanadi.  

Shunday  qilib  tanlovchanlik  rele  himoyasining  shartli  talabi  hisoblanadi, 

undan  cheklanish  faqat  tezkorlikni  ta’minlash  uchun  ruxsat  etiladi,  qachonki 

noselektiv o‘chirish o‘zidan xavfli oqibatlarni keltirib chiqarmasa. 

 

 

1.4 - rasm

. Qisqa tutashuvni tarmoqdan selektiv o‘chirish Tezkorlik.  Qisqa  tutashuvni  o‘chirish  shikastlangan  joyni  buzilish 

o‘lchamini  kamaytirish,  qurilmalar,  kabel  va  havo  elektr  uzatish  tarmog‘ining 

termik barqarorligini ta’minlash, elektr uzatish tarmog‘ini avtomatik qayta ulash va 

yig‘ma shinalari effektivligini oshirish uchun, iste’molchilarning ishida kuchlanish 

pasayishini  ta’sirini  kamaytirish  va  elektrstansiya  generatorlari  turg‘un  parallel 

ishlashini saqlanishi katta tezlikda amalga oshirilishi kerak. 

Qoldiq  kuchlanish  qanchalik  kichik  bo‘lsa,  turg‘unlikning  bo‘zilish  ehtimoli 

shuncha  katta  va  binobarin,  qisqa  tutashuvni  shuncha  tez  o‘chirish  kerak. 

Turg‘unlik shartiga asosan uch fazali qisqa tutashuv va neytrali erga zaminlangan 

tarmoqlarda  ikki  fazali  qisqa  tutashuv  eng  og‘ir  hisoblanadi  (

1.2,a  va  g  rasmga 

qarang

). 

Energetika  tizimining  turg‘unligini  saqlash  uchun  qisqa  tutashuvni  o‘chirish 

juda kichik vaqti talab etadi. 750-1150 kV li tarmoqlarda fazalararo qisqa tutashuv 

yuzaga  kelsa  0,06-0,08  s,  330-500  kV  li  tarmoqlarda  0,1-0,12  s,  110-220  kV  li 

EUL 0,1-0,12 sekundlarda o‘chirilishi kerak. 

Agar  qoldiq  kuchlanish  nominialning  60%  dan  kichik  bo‘lsa,  turg‘unlikni 

saqlash uchun shikastlanishni tez o‘chirishni ta’minlash kerak, ya’ni tez ishlovchi 

releli himoyani qo‘llash kerak.  

Yuqorida  keltirilgan  qisqa  tutashuvning  to‘liq  o‘chirish  vaqti  t

q.o‘.

  rele  

himoyaning  ishlash  vaqti  t

h

  va  qisqa  tutashuv  tokini  ajratadigan  uzgichning  t

o‘

 

vaqtlari yig‘indisidan iborat , ya’ni: t

q.o‘.

= t

h

+ t

o‘

. 

Qisqa  tutashuvni  o‘chirish  vaqtini  kamaytirish  uchun  rele  himoyani  va 

uzgichni  ishlashini  tezlashtirish  kerak.  220-750  kV  li  uzgichlar  t

o‘

  =0,04÷0,06 

cekundda ishlaydi. Juda tez ishlaydigan releli himoya muhim ahamiyatli energetika 

tizimlarda qo‘llanilib, t

o‘

 =0,02÷0,04 cekundda ishlaydi. 

Asosiy  ET  dan  uzoqdagi  6-35  kV  li  taqsimlovchi  tarmoqlarda  qisqa 

tutashuvni  o‘chirish  vaqti  1,5-3 s  da  ham  ruxsat  etiladi.  Lekin  ushbu  tarmoqlarda 

ham  releli  himoyaning  ishlash  vaqtini  kamaytirish  choralarini  ko‘rish  kerak. 

Tanlovchan  tez  ishlovchi  releli  himoya  qiyin  va  qimmat.  Soddalashtirish 

maqsadida oddiy tez ishlovchi, lekin etarli tanlovchanlikni ta’minlab bermaydigan 

releli  himoyani  ishlatishga  ruxsat  etiladi.  Bu  holda  noselektivlikni  tuzatish  uchun 

avtomatik  qayta  ulash  foydalaniladi,  o‘zining  chegarasidan  keyingi  hudud 

noselektiv o‘chgan bo‘lsa, qayta tez qo‘shadi.