Рекомендательное письмо

Foydalaniladigan adabiyotlar ro`yxati:

1. Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo`lida. Toshkent. “O`zbekiston”. 1995 yil.

2. Karimov I.A. O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent. “O`zbekiston”. 1998 yil.
3. Karimov I.A. O`zbekiston XXI asrga intilmoqda. Toshkent. “O`zbekiston”. 1999 yil.
4. Volkov O.I. Ekonomika predpriyatiya. Moskva. “Infra-M”. 2001.
5. Dolan E.D. Rinok: mikroekonomicheskaya model.Sankt-Peterburg.1992.
6. Ismoilov A.Q., Murtazaev O. Qishloq xo`jalik iqtisodiyoti. Darslik. Toshkent. 2003.
7. Seddies Yu.,Raysh E.,Ugarov A.A. Ekonomika selskoxozyaystvennix predpriyatiy. Moskva. 2000.
8. Sharifxo`jaev M., Abdullaev Yo. Menejment. Darslik. Toshkent. 2001.
9. Hakimova M. Mikroiqtisodiyot. Toshkent. 1997.
Eslatma: Bundan tashqari har bir mavzu bo`yicha tegishli qonunlar, nlar,
yo`riqnomalar, ko`rsatmalar va boshqa me`yoriy hujjatlardan, shuningdek,
ilmiy jurnal va boshqa manbalardan ham foydalanish mumkin


8-MAVZU. KORXONANING AYLANMA MABLAG’LARI.
Reja.

1. 
   Aylanma mablag’lar tushunchasi va ularning iqtisodiy tabiati.
   
2. 
   Aylanma mablag’lar tarkibi.
   
3. 
   Korxona aylanma mablag’larini shakllantirish manbalari.
   
4. 
   Aylanma mablag’lardan foydalanish ko`rsatkichlari.
   
5. 
   Aylanma mablag’lar aylanuvchanligini tezlashtirish omillari va yo`llari.
   

Asosiy terminlar: aylanma fondlar, aylanma mablag`lar, aylanma fondlarning tarkibi, aylanma fondlardan foydalanishni baholash, aylanma mablag`lar aylanuvchanligi, aylanma mablag`lar aylanuvchanligini tezlashtirish,
aylanma mablag`larni shakllantirish manbalari.


1. Aylanma mablag’lar tushunchasi va ularning iqtisodiy tabiati.

Asosiy fondlar bilan bir qatorda korxona faoliyati uchun aylanma mablag`larning optimal miqdorini aniqlash ham katta ahamiyat kasb etadi. Aylanma mablag`lar o`zida aylanma ishlab chiqarish fondlari va muomala fondlarini yaratish va uzluksiz doiraviy aylanishni avanslashtiradigan pul mablag`larini qamrab oladi.

Ishlab chiqarish aylanma mablag`lari o`zida quyidagilarni qamrab oladi: mehnat predmetlari (xom-ashyolar, asosiy materiallar va yarimfabrikatlar, yordamchi materiallar, yoqilg`i, idishlar, ehtiyot qismlar va boshqalar); mehnat vositalari(arzon baholi va tez eskiruvchi predmetlar va instrumentlar); tugallanmagan ishlab chiqarish va kelgusi davr xarajatlari.
Muomala fondlariga esa quyidagilar kiradi: tayyor mahsulot zahiralarini yaratish uchun mo`ljallangan korxona mablag`lari; jo`natilgan, ammo puli to`lanmagan tovarlar, shuningdek, hisob-kitob schetlaridagi, boshqa schetlardagi va kassadagi pul mablag`lari.
Aylanma mablag`lar korxona mahsulotini ishlab chiqarish vasotishni uzluksiz bo`lishini ta`minlaydi. Aylanma ishlab chiqarish fondlari ishlab chiqarishga natural ko`rinishda ishtirok etadi va mahsulot tayyorlash jarayonida to`la iste`mol qilinadi. Ular o`z qiymatlarini to`la mahsulot qiymatiga o`tkazadi. Muomala fondlari tovarlar muomala jarayoniga xizmat qilish bilan bog`liq bo`ladi. Ular qiymatni shakllanishida ishtirok etmaydi, balki uni tashuvchilar hisoblanishadi. Ishlab chiqarish sikli tugaganidan so`ng aylanma vositalarning qiymati sotishdan kelgan pul tushumi tarkibida bo`ladi.
Aylanma mablag`lar o`z harakati davomida uch ko`rinishda bo`ladi: pul, ishlab chiqarish va tovar. Birinchi bosqichda pul mablag`lari ishlab chiqarish zahiralari shakliga keladi. Ishlab chiqarish bosqichini bevosita ishlab chiqarish jarayonini aks ettiradi va tayyor mahsulot yaratish bilan tugallanadi. Uchinchi bosqichda mehnat natijasi avanslashtiriladi. Bu mablag`lar mahsulot sotishdan kelgan tushum hisobiga qoplanadi.
Aylanma mablag`lar o`z harakati davomida quyidagi sxemaga mos holda harakat qiladi:
D – T … P … T` - D` ,
Bu yerda D – xo`jalik sub`ekti tomonidan avanslashtiradigan pul mablag`lari;
T – ishlab chiqarish vositalari;
P – ishlab chiqarish;
T` - tayyor mahsulot;
D` - o`zida sotilgan mahsulot bo`yicha foydani ham hisobga olgan sotilgan mahsulotdan kelgan pul mablag`lari.
(…) – vositalar muomalasi tugagan, ammo aylanish ishlab chiqarish sohasida davom etayotganligini bildiradi.