Reje: Kirisiw Básekiniń mánisi. Básekiniń ekonomikalıq tiykarları hám maqseti

Báseki strategiyası

Báseki strategiyası — bul málim bir firmanıń bazarda júrgizetuǵın báseki gúresiniń uzaq dáwir mólsherlengen tiykarǵı jobası, jol-jobaları bolıp tabıladı. Strategiya firmanıń bas tiykarǵı maqsetlerin ózinde sáwlelengenlestirgen bolıp, ol jaǵdayda qanday etip paydanı eń joqarı dárejege kóteriw, kem ǵárejet etken halda óz bazarın keńeytiw yamasa basqa básekichilarni bazardan qısıp shıǵarıw, jańa bazarlarǵa ólpeń kirip barıwdıń jolların belgilep alıwdan ibarat boladı. Strategiyalıq rejege qaray, firma óziniń gúres taktikasi hám usılların qollaǵan halda bazarda báseki júrgizedi. Bazar daǵı jaǵday hám shárt-sharayattan kelip shıqqan halda firma óz usılların ózgertirip turıwı da múmkin. Mısal ushın, ayırım firmalar bahalar arqalı báseki qilsa, ayırımları ónim sapası arqalı báseki etediler. Atap aytqanda, AQSH hám Evropa Birlespesi mámleketleri firmaları ózleri ushın bahası joqarı bolǵan sapalı tovarlardı usınıs etiwedi, sebebi bul mámleketlerde xalıqtıń dáramatları joqarı bolǵanlıǵı sebepli, satıp alınǵan zat qábiletleri de talay joqarı. Endigina rawajlanıp kiyatırǵan mámleketlerde bolsa xalıqtıń dáramatları tómen bolǵanlıǵı ushın olarǵa sapası tómenlew bolsada, bahaları arzanlaw ónimler usınıs etediler.

Báseki gúresi formaları. Báseki gúresi tómendegi tiykarǵı sırtqı kórinislerde kórinetuǵın boladı :
1.Tarmaq ishindegi báseki — bunda bir tarmaq kárxanaları óz-ara básekilashadilar. Bul báseki, bárinen burın, islep shıǵarıwdı rawajlandırıw arqalı alıp barıladı. Kárxanalar óndiriste joqarı ónimli texnika -texnologiyalar qóllaw jolı menen miynet ónimliligin asırıw, ónimler sapasın jaqsılaw, onıń ózine túser bahasın kemeytiw arqalı óz tovarları satılıwınıń qolaylaw sharayatına ıyelew hám qosımsha payda alıw ushın gúres júrgizediler. Tarmaq ishindegi báseki arqalı tovarlardıń bazar ma`nisi anıqlanadı jáne bul baha, ádetde, arnawlı bir tarmaqta islep shıǵarılǵan tovarlarınıń ortasha ma`nisine sáykes keledi. Sol sebepli tarmaqlar ishindegi báseki nátiyjesinde jańa texnika hám texnologiyalardan paydalanıp atırǵan, miynet ónimliligi joqarı bolǵan kárxanalar qosımsha payda aladılar. Jańa texnika hám texnologiyalardan paydalanmay, miynet ónimliligin asırmay, ónim sapasın jaqsılamagan kárxanalar bolsa zálel kóriwip, básekinde sinadilar.
2. Tarmaqlar araliq báseki — óndiristiń túrli tarmaqlarına tiyisli bolǵan kárxanalar ortasında joqarı payda alıw ushın alıp barıladı. Bunday báseki nátiyjesinde ayırım kárxanalar payda norması kem bolǵan arnawlı bir bir tarmaqtan payda norması joqarı bolǵan basqa bir tarmaqqa ótip ketedi. Ekonomika teoriyasında bul jaǵday kapitallardıń tarmaqlar araliq oqib júriwi dep ataladı. Kapitallardıń bir tarmaqtan ekinshi, kóbirek payda alıwshı tarmaqqa ótip, islep shıǵarıwdı uyımlastırıwı nátiyjesinde bul tarmaq kengayadi hám olardıń tavar usınısı artadı. Bul bolsa, óz gezeginde, bazarda usı tarmaqtıń tovarları bahalarınıń tómenlewine alıp keledi hám tarmaqtıń payda norması pasayadi. Bazar ekonomikası sharayatında payda norması tómen bolǵan tarmaqlardan kapitaldıń basqa tarmaqqa ótip ketiwi úzliksiz júz berip turıwshı obiektiv process esaplanadı. Bul process bazardıń talap hám usınıs nızamınıń tásiri astında júz boladı. Nátiyjede payda norması tómen bolǵan tarmaqlarda islep shıǵarıw kólemi qisqaradı hám bazarda olardıń tovarlarına bolǵan talap asıp ketedi, bunıń áqibetinde bahalar kóterilip, bul tarmaqta payda norması asadı. Juwmaq retinde sonı búydew múmkin, tarmaqlar araliq báseki obiektiv process retinde bazarda dinamikalıq teń salmaqlılıqtı keltirip shıǵaradı. Bul teń salmaqlılıq sarplanǵan kapitaldıń qaysı tarmaqqa qoyılǵanlıgınan qaramastan, teń kapital ushın teń payda alınıwın támiyinlep beredi. Tarmaqlar araliq báseki bazarda tarmaqlar araliq ortasha payda normaın keltirip shıǵarıwshı faktor dep qaraladı.