Режалаштириш моделлари

4.4. Buzilgan balansli transport masalasi 

---

 

67 

 

Agar (2.5) munosabat o`rinli bo`lmasa, u xolda (2.2) yoki (2.3) cheklanishlar 

“kichik  yoki teng”  shaklidagi tengsizlik ko`rinishida  yoziladi.  Bu xolda transport 

masalasini  ochiq  deb  ataladi.  Bunday  masalani  xam  qpiq  transport  masalasiga 

keltirish mumkin.  

1˗hol.  Agar  iste`molchilarning  umumiy  ehtiyojlari  ta`minotchilar  omboridagi 

umumiy mahsulot zahirasidan katta bo`lishi mumkin.  

 

U  xolda  “sohta”  ta`minotchi  (

)

)

1

(

chi

m





  kiritiladi  va  uning  mahsulot    zahirasi 

o`rtadagi farqqa teng bo`ladi: 

 

Bu ta`minotchi uchun jadvalga yangi satr qo`shiladi va u bilan bog’liq xarajatlarni 

odatda 0 ga teng deb qabul qilinadi.  

 

2˗hol.    Agar  iste`molchilarning  umumiy  ehtiyojlari  ta`minotchilar 

omboridagi umumiy mahsulot zahirasidan kichik bo`lishi mumkin. 

 

U  xolda  “sohta”  iste`molchi  (

)

)

1

(

chi

n





  kiritiladi  va  uning  ehtiyoji  o`rtadagi 

farqqa teng bo`ladi: 

 

Bu holda jadvalga yayangi ustun qo`shiladi va u bilan bog’liq xarajatlarni odatda 0 

ga teng deb qabul qilinadi.  

Masala.  Uchta  bog’dorchilik  ho`jaligi  to`rtta  ko`tara  savdogarlarga 

(iste`molchilarga)  yashikda  apel’sin  sotadilar.  Bu  iste`molchilarning  kundalik 

ehtiyojlari mos ravishda 45, 35, 55 va 65 yashiklarni  tashkil qiladi. Ho`jaliklar esa 

ularga  mos  ravishda  kuniga  40,  60  va  90  yashik  apel’sin  etkazib  beradilar  xolos. 

Apel’sinlarni  ite`molchilarga  etkazib  berish  bilan  bog’liq  transport  xarajatlari 

---

 

68 

 

quyidagi jadvalda keltirilgan.  

Ho`jaliklar 

iste`molchilar 

Mahsulot 

zahiralari 

1 

2 

3 

4 

1 

4 

1 

2 

5 

40 

2 

3 

2 

3 

7 

60 

3 

4 

4 

5 

2 

90 

Ehtiyoj 

45 

35 

55 

65 

 

Apel’sinlarni iste`molchilarga etkazib berishning optimal rejasini toping.  

Model’ quramiz:   

1)  i-chi  ho`jalikdan  j-chi  iste`molchiga  etkazib  berilishi  kerak  bo`lgan  yashiklar 

sonini 

ij

x

 orqali belgilaymiz; 

2) Apel’sinlarning umumiy hajmi va umumiy ehtiyojlarni taqqoslaymiz.  

(45+35+55+65) > (40+60+90), 

bundan transport masalasining ochiq ekanligi kelib chiqadi.  

3) apel’sinlarni tashish uchun kundalik sarflanadigan xarajatlar  

 

formula bilan hisoblanadi; 

4)  masalaning  cheklanishlar  sistemasini  yozamiz.  Satrlar  va  ustunlar  bo`yicha 

balans quyidagicha ko`rinishda yoziladi: 

































90

60

40

3 4

3 3

3 2

3 1

2 4

2 3

2 2

2 1

1 4

1 3

1 2

1 1

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

 







































65

55

35

45

3 4

2 4

1 4

3 3

2 3

1 3

3 2

2 2

1 2

3 1

2 1

1 1

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

 

.

4

,

1

,

3

,

1

,

0







j

i

x

ij

 

SHunday qilib, matematik model qurildi.  

---

 

69 

 

Ochiq  tipdagi  transport  masalasini  yechish  uchun  uni  yopiq  masalaga 

aylantiramiz.  Umumiy  ehtiyoj  zahiradan ko`p  bo`lgani uchun  “sohta” ta`minotchi 

kiritamiz  va  xarajatlar  jadvaliga  masalanim  yopiq  xolga  keltiradigan  qilib 

qo`shimcha  satr  kiritamiz.  Buning  uchun  “sohta”  ta`minotchidagi  apel’sinlar 

zahirasini  10=200-190  deb  olamiz.  Uni  tekazib  berish  bilan  bog’liq  transport 

xarajatlarini esa 0 ga teng deb olamiz. (2.10˗jadval). 

SHundan keyin yangi transport masalasini avvalgi misoldagi kabi yechiladi.   

 

 

 

 

 “Sohta” ta`minotchi kiritilgan xarajatlar jadvali                   2.10˗jadval 

Xo`jaliklar 

iste`molchilar 

 Mahsulot  zahirasi 

1 

2 

3 

4 

1 

4 

1 

2 

5 

40 

2 

3 

2 

3 

7 

60 

3 

4 

4 

5 

2 

90 

4 

0 

0 

0 

0 

10 

Ehtiyoj 

45 

35 

55 

65