Режа: Ўзбекистонда банк ва молия тизими Молия тушунчаси ва молиявий муносабатлари. Давлат бюджетининг моҳияти ва вазифалари

Муомалани таъминлаш учун зарур бўлган пул миқдори қуйидаги омилларга боғлиқ:
1. Муайян давр давомида сотилиши ва сотиб олиниши лозим бўлган товарлар суммасига.
2. Пул бирлигининг айланиш тезлигига.
3. Кредитнинг ривожланишига, пулдан тўлов воситаси вазифасидан фойдаланишга ҳам боғлиқ.
Кўпинча товарлар қарзга (кредитга) сотилади ва уларнинг ҳақи келишувга мувофиқ кейинги даврларда тўланади. Демак, муомала учун зарур бўлган пул миқдори кредит миқдорига мувофиқ камроқ бўлади. Иккинчи томондан, бу даврда илгари кредитга сотилган товарлар ҳақини тўлаш вақти бошланади. Бу пул миқдорига эҳтиёжни кўпайтиради. Ундан ташқари ҳозирги вақтда кўпгина олди-сотди жараёнлари нақд пулсиз, бир-бирига банк орқали пул ўтказиш йўли билан амалга оширилади. Биз уларни ўзаро ҳисоб-китоблар деб атаймиз.
Давлат бюджетининг моҳияти ва вазифалари
Давлатнинг ташкилотлар, корхоналар, аҳоли билан пайдо бўладиган молиявий муносабатлари бюджет муносабати дейилади. Бу муносабатларнинг таркиби қуйидагича:
1. Улар ўзгармас қатнашувчиси давлат бўлган тақсимлаш жараёнида пайдо бўлади.
2. Улар умумдавлат эҳтиёжларини қондириш учун мўлжалланган пул маблағларининг марказлашган фондларини шакллантириш ва ишлатиш билан боғлик.
Мамлакатнинг бюджет фондини шакллантириш ва ишлатиш бўйича бюджет муносабатларининг йиғиндиси давлат бюджети маъносини беради. Иқтисодий тоифа сифатида давлат бюджетининг моҳияти тақсимлаш (қайта тақсимлаш) ва назорат функцияси орқали амалга оширилади. Бюджетнинг халқ хўжалиги билан кўп шаклли алоқаларини акс эттирувчи бюджет кўрсаткичлари адреси (ўрни), жамият ишлаб чиқариши тузилмасини қисмларидаги ишлар ҳолатини назорат қилиш мақсадида уларни ишлатиш учун асос яратилади. Бюджет кўрсаткичлари орқали иқтисодий ва ижтимоий жараён давомида олдиндан режалаштирилган ва (фактик) олинган маълумотлар орасидаги фарқни кузатиш мумкин. Бу эса ҳукуматнинг тезкор қарорлар қабул қилиши учун сигнал бўлади.
Давлат бюджет даромадлари.
Даромадларнинг асосий манбаи — бу солиқ тўловларидир. Солиқлар тўғри ва эгри бўлиши мумкин. Биринчиси —даромад ва фойдага бевосита ўрнатилса, иккинчиси — нархга қўшимча сифатида ўрнатилади.
Жисмоний шахслардан олинадиган солиқлар —Жисмоний шахслардан олинадиган иш хақи кўринишидаги даромад солиқлари, мулк солиғи, ер солиғи. Юридик шахслардан олинадиган солиқлар — ККС, фойдадан солиқ, мулк солиғи.
Давлат бюджети даромадлари ва ҳаражатлари