Reja: vodoprovod

Teodolitning yurish usuli yaqin masofada inshoot o‘qini re- jalash uchun tayanch nuqta belgi raqami bo‘lmasa, bundan tashqari gazoprovod, kanalizatsiya tarmoq va inshoot belgi raqamini yuzaga olib chiqish talab qilinsa, bunday holda teodolit yurish usulidan foydalaniladi. A, B, C va F tayanch nuqtalar koordinata bo‘yicha loyihalangan vodoprovod trassasidagi burilish o‘qi (159- h rasm) 1, 2, 3, 4 va 5 nuqtalarni yuzaga olib chiqish talab qilinadi. Tayanch B nuqtaning ustiga teodolit o‘rnatiladi,

B
ishchi holatga keltiriladi va ufqiy burchak b

yuzaga keladi. So‘ngra

lenta bilan S₁ masofa o‘lchanadi va vaqtinchalik belgi bilan mahalliy joydagi loyiha 1 ga mustahkamlanadi. So‘ngra teodolitni

1
1 nuqta ustiga o‘rnatiladi va b

burchakni yuzaga olib chiqiladi.

S₂ masofa o‘lchab qo‘yiladi va vaqtinchalik belgi 2 bilan mustahkamlanadi. Mahalliy joyga mustahkamlanayotgan 5 nuqta, mahalliy joyga vaqtinchalik qilib o‘rnatilayotgan belgi yordami-

1
da teodolit yurishidagi b burchak va S₁ masofani yuqori aniqlikda tekshirishadi.

YER OSTI KOMMUNIKATSIYALARINI OLDINDAN TEKSHIRIB KO‘RISH
Geodeziya ishlarini olib boruvchi muhandis shahardagi kana- lizatsiya tarmog‘ini ekspluatasiya qiluvchi tashkilot bilan birgalikda belgilangan uchastka bo‘yicha tekshirish ishlarini olib boradi. Uchastkaning sxemasiga asoslanib quyidagi ishlarni kiritish mum- kin: Yangitdan o‘rnatilgan yer osti kommunikatsiya quvurlarining chiqish joylaridagi chizmaga yangilik kiritish va chizmada keraksiz chizma bo‘lsa, ana shu chizma o‘chiriladi va yangi chizmaga har qaysi quduqning tartib nomerlari yozib chiqiladi. Masalan, gaz tarmog‘i uchun 101 dan 200 gacha, vodoprovod tarmog‘i uchun 201 dan 300 gacha va hokazo. Yer osti kommunikatsiyalarining har qaysi turiga alohida nom berib boriladi: gazoprovod quvurlari bo‘yicha, kameralar, baxmallar, nazorat quvurlari, dyukerlar, binolarga gazlarni olib kirishlar, gazni taqsimlovchi punktlar (GRP) va hokazolar. Vodoprovod quduqlari bo‘yicha kolonka- lardan, dyukerdan, suv devorini o‘rnatishdan, nasos stansiyasidan, suvning tozalagich inshootidagi kanalizatsiya quduq bo‘yicha suvni chiqarish, suvni haydash stansiyasi, suvni dalada tinitish, dyukerlar, yomg‘ir suvni qabul qiluvchilar va trubadan havoni haydab chiqaruvchilardir.

Issiqlikni o‘tkazuvchi quduqlar bo‘yicha kameralardan, joy- dagi suvni isitib haydovchilar, TES, qish vaqida trassa bo‘ylab

153. 
     rasm. Kanalizatsiya quvurining tiklik qirqimi.
     

H — qu du q qop qo g ‘i ni n g be lg i raqami; H₁ — tarnov quvurning belgi raqami; a, aa₁ — balandlik bo‘yicha

o‘lcham, b — kengaytirilgan qismdagi

diametr, d — quvurning diametri.

153. 
     rasm. Vodoprovod qudug‘ining tiklik qirqimi.
     

H — quduq qopqog‘ining belgi raqami, H₁ — gidrant qopqoqchasi, H₂ — quvur- ning yuqori belgisi: a, a₁ balandlik bo‘yi-

cha o‘lcham, b — kengaytirilgan qism-

dagi diametr, d — quvurning diametri.

153. 
     rasm. Yer osti kommunikatsiya tafsiloti rejasi.
     

qorning yo‘qligida binolarga issiq suvni nasos orqali haydab, aholiga yetkazib beriladi. Kam quvvatli quduqlarning tarmog‘i bo‘yicha kabellarni yer yuzasiga chiqarishda, podstansiyadagi taqsimotning mavjudligida, tuproqning o‘z-o‘zidan cho‘kishi munosabati bilan kabellarni ko‘rsatib qo‘yadilar. Ana shu inshoot joylarini oldindan tekshirish uchun dala jurnali bo‘lib, ana shu jurnalda yer ostidagi barcha trassalarning bir-birini kesib o‘tishi ko‘rsatiladi. Masalan: kommunikatsiyalarning burilish burchak- larini, yer yuzasiga quvurlardan suvni chiqishini, iflos suvni kutib oluvchi quduqlarni, texnologik quduq choklarining va tafsilotlar- ning asosiy elementlarini qanday joylashganligi ko‘rsatuladi. Quvur qismlarini kuzatishdagi ishlar o‘z ichiga quyidagilarni oladi: 1 — quduqning tiklik bo‘yicha qirqim chizmasi (163- va 164- rasm). 2 — quduq elementini o‘lchash va elementning o‘lchanganligi to‘g‘risidagi ma’lumotni quduq rejasining tik qirqimiga yozish. 3 — truboprovod quvurining materialini aniqlash va quvurning diametrini va kabellarning kommunikatsiya o‘qini kesib o‘tish nuqtasini va burilish burchagini aniqlash, quduq tarmoqlarini nivelirlash, quduq doirasidagi tuynukning tiklik bo‘yicha aniq- lanayotgan elementgacha bo‘lgan masofani aniqlash. Quvurlarning orasiga qo‘yilayotgan barcha prokladkalar kuzatiladi, kanali- zatsiyadan boshqa quvurning tashqi diametri o‘lchanadi. Rejada esa truboprovod quvurining ichki diametri ko‘rsatiladi. Quvurning tashqi diametridan ichki diametrgacha bo‘lgan masofani maxsus jadvaldan olinadi. 165- rasmda ko‘rsatilishicha, har qaysi quduqqa alohida nomer belgilab, yozib qo‘yilgan. Quduq ustidagi teshikning yuqorisiga va tarnov ostiga belgilangan belgi raqami yozilgan. Chi- ziqdagi quduqlarning orasida quyidagi belgilar mavjud: d — quvur- ning diametri, i — nishablik, l — masofalar.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Muborakov X.M., Axmedov S. Geodeziya i kartografiya. - T.: O‘qituvchi, 2002.–234 b.

2. SH.K. Avchiev, S.A Toshpulatov. Injenerlik geodeziyasi. Ukuv kullanma. T: TAKI, 2002

3. A.S.Suyunov. Geodeziya. Ukuv kullanma Samarkand. SamGASI, 2006

4. Qo‘ziboev T., «Geodeziya» - Toshkent,:O‘qituvchi,1975 y.