Reja: Virus va uning turlari

Mavzu: Kompyuter viruslarininng xarakteristikalari, viruslarni aniqlash va ulardan himoya qilish dasturlari. Arxivlashtirish va Antivirus dasturlari bilan tanishish va unda ishlash

 

Reja:

• Virus va uning turlari;
• Kompyuter viruslaridan himoyalash;
• Antivirus dasturlari.

Kompyuter virusi — bu maxsus yozilgan dastur bo’lib, u boshqa dasturlarga qo’shilishi (ya’ni uni zaharlashi) mumkin, shuningdek kompyuterda noma’qul harakatlarni amalga oshirishi mumkin. Ichida virus bo’lgan dastur „zararlangan“ deyiladi. Bunday dastur ishni boshlaganda boshqaruvni avvalo virus amalga oshiradi. Virus bosh­qa dasturlarni topadi va zararlaydi, shuningdek qandaydir buzg’unchi harakatlarni bajaradi (masalan, diskdagi fayllarni va shu fayl­lar joylashgan jadvalni ishdan chiqaradi (buzadi) operativ xotirani bo’lar-bo’lmas „axlat“ bilan to’ldiradi va h.k.). Virus o’zini yashirish maqsadida dasturni zararlantirish harakatlari har doim ham bajarilavermaydi. Ular faqat muayyan sharoitda amalga oshadi. Virus kerakli harakatlarni bajarib bo’lgandan so’ng, u boshqaruvni o’sha dasturga beradi (virus shu dasturning ichida yotadi) va u oldingidek ishlayveradi. Shu bilan bir qatorda virus bilan zararlangan dastur xuddi viruslanmagan dastur kabi faoliyat ko’rsatadi.

«Kompyuter virusi» atamasi 80-yillarning o‘rtalarida kiritilgan. Biologik

viruslarga tegishli o‘lchamlaming kichikligi, o‘z-o‘zidan ko'payib va obyektlarga singib (ularni zaharlab), tez tarqalish qobiliyati, sistemaga salbiy ta’siri kabi alomatlar zararkunanda dasturlarga ham xosdir. Kompyuter viruslari bilan ish ko‘rilganda, «virus» atamasi bilan bir qatorda, «zaharlanish», «yashash muhiti», «profilaktika» kabi tibbiyot atamalaridan ham foydalaniladi. «Kompyuter viruslari» — kompyuter sistemalarida tarqalish va o‘z-o‘zidan qaytadan tiklanish (replikatsiya) xususiyatlariga ega bo‘lgan bajariluvchi yoki sharhlanuvchi kichik dasturlardir. Viruslar kompyuter sistemalarida saqlanuvchi dasturiy ta’minotni o'zgartirishi yoki yo‘qotishi mumkin.

Hozirda dunyoda faqat ro'yxatga olingan 40 mingdan ortiq kompyuter viruslari mavjud. Zamonaviy zararkunanda dasturlarning aksariyati o‘z-o‘zidan ko‘payish qobiliyatiga ega bo'lganligi sababli, ular ham kompyuter viruslariga taalluqli deb hisoblanadi. Barcha kompyuter viruslari quyidagi alomatlariga ko‘ra tasniflanishi mumkin:

— yashash muhiti bo‘yicha;

— yashash muhitining zaharlanishi bo‘yicha;

— zararli ta’sirining xavflilik darajasi bo'yicha;

— ishlash algoritmi bo'yicha.

Yashash muhitiga ko‘ra kompyuter viruslari quyidagilaiga bo'linadi:

— tarmoq viruslari;

— fayl viruslari;

— yuklama viruslar;

— kombinatsiyalangan viruslar.  

Tarmoq viruslarining yashash muhiti kompyuter tarmoqlarining elementlaridir. Fayl viruslar bajariluvchi fayllardajoylashadi. Fayl viruslar ichida makroviruslar alohida o‘rin tutadi. Makroviruslar — makrotillarda yozilgan zararkunanda dasturlar, elektron jadvallar va h.k. Yuklama viruslar tashqi xotira qurilmalarining yuklama sektorlarida (boot-sektorlarda) bo‘ladi. Kombinatsiyalangan viruslar bir necha yashash muhitida joylashgan bo'ladi. Misol tariqasida yuklama fayl viruslarni ko‘rsatish mumkin.

Yashash muhitining zaharlanishi usuli bo'yicha kompyuter viruslari:

— rezident;

— rezident bo'lmagan viruslarga bo‘linadi.