Режа: Урбанизация жараёнининг шаклланиш босқичлари

Ривожланаётган урбанизация босқичига хос жараёнлар:

• Шаҳар агломерациялари – турли катталикдаги шаҳарларнинг маъмурий, ишлаб чиқариш, ижтимоий, маданий алоқалар натижасида бирлашуви.
• Англияда агломерациялар конурбация (лотинча соn – “бирга”, urbus – “шаҳар”),
• АҚШда метрополис (грекча metropolis – “асосий шаҳар, марказ”) ҳам деб номланади.

Шаҳар агломерацияси қуйидаги шарт ва шароитларга таянган ҳолда шаклланади:

• унинг атрофида камида иккита шаҳар ва шаҳарчалар бўлиши шарт;
• марказий шаҳар (агломерация ядроси) ва йўлдош шаҳарчалар орасидаги масофа энг кўпи икки соатлик вақт доирасида бўлиши зарур;
• агломерация шаҳар ва шаҳарчалари ўртасида маятниксимон (тебранма) миграция алоқаси ривожланган бўлиши шарт;
• атрофдаги шаҳарлар аҳолиси энг ками агломерация аҳолисининг 10 фоизини ташкил этиши зарур ва х.к.

Моноцентрик Полицентрик

• Моноцентрик Полицентрик

• доиравий

• бўлимсимон

• река

• чизиқли

• сегментли

ЖАҲОННИНГ ЭНГ ЙИРИК АГЛОМЕРАЦИЯЛАРИ

№	Агломерация номи	Майдони, кв.км	Аҳолиси, млн.к	Зичлиги
1	Токио-Иокогама	8677	37,7	4340
2	Мехико	1346	23,6	3212
3	Нью-Йорк	11264	23,3	2070
4	Сеул	1943	22,7	11680
5	Мумбай	2350	21,9	9320
6	Сан-Паулу	7944	20,8	2620
7	Манила	4863	20,7	4256
8	Жакарта	7297	19,2	2631
9	Деҳли	1425	18,9	13265
10	Шанхай	7037	18,6	2645

Ривожланаётган урбанизация босқичига хос жараёнлар:

• Мегалополис
• (грекча megalu – “катта”, polis – “шаҳар”) – йирик шаҳарлар ва шаҳар агломерацияларининг бир-бирига қўшилиб кетиши.

• +

• =

Жаҳонноиг йирик мегалополислари

Шимолий Америкада жойлашган мегалополислар:

• AQSH
• Шимолий-шарқий – Босваш
• Агломерациялар сони – 40 та.Энг йириги - Нью-Йорк . Умумий узунлиги – 800 км.
• Кўл бўйи – Чипитс.
• Агломерациялар сони – 35 та.Энг йириги - Чикаго. Умумий узунлиги – 900 км.
• Тинчокеанбўйи – Сан-Сан
• Агломерациялар сони – 15 та.Энг йириги - Лос-Анжелес . Умумий узунлиги – 800 км.

АҚШ мегалополислари

• АҚШ мегалополислари

• Шимоли-шарқий мегалополис

Европада жойлашган мегалополислар:

• Буюк Британия
• Инглиз.
• Агломерациялар сони – 30 та.Энг йириги - Лондон. Умумий узунлиги – 400 км.
• Германия, Нидерландия, Бельгия, Франция
• Рейн.
• Агломерациялар сони –30 та.Энг йириги - Рейн-Рур. Умумий узунлиги – 500 км.

Инглиз мегалополиси

Рейн-Рур агломерацияси

• Рейн-Рур агломерацияси

• Рандстат агломерацияси

Осиёда жойлашган мегалополислар:

• Япония
• Япон – Токайдо.
• Агломерациялар сони – 20 та. Энг йириги - Токио. Умумий узунлиги – 700 км.

Токайдо мегалополиси

Шаклланаётган мегалополислар

№	Мегалополис номи	Таркибидаги асосий шаҳарлар
1	Пектян	Пекин – Тянцзинь
2	Шанчжен	Шанхай – Нанкин - Чженчжоу
3	Гуансян	Гунчжоу – Шаньчжень - Сянган
4	Жабон	Жакарта шаҳри атрофи
5	Сан - Рио	Сан-Паулу – Рио-де-Жанейро
6	Ла-плата	Буэнос-Айрес шаҳри атрофи

Ривожланган урбанизациянинг асосий кўринишлари

• Ривожланган урбанизациянинг асосий кўринишлари

Субурбанизация– шаҳар атрофидаги манзилгоҳлар аҳолиси сонининг шаҳар аҳолиси ҳисобига ортиб кетиши.

Рурбанизация (инглизча rural – “қишлоқ”) – шаҳар ҳаёт тарзининг қишлоқларга кириб бориши.

Минтақларда урбанизация кўрсаткичлари

№	Минтақалар	Урбанизация кўрсаткичлари
		1950 йил	2010 йил
1	Шимолий Америка	64	79
	Лотин Америкаси	41	75
2	Европа	52	71
3	Австралия ва Океания	62	66
4	Осиё	17	44
5	Африка	15	39

Урбанизация

• Ривожланган давлатларда

• Ривожланаётган давлатларда

Урбанизация жараёнининг минтақавий тафоввутлари

Минтақалар	Урбанизация даражаси, %
	1950 йил	2000 йил	2010 йил
Дунё бўйича	29	47,5	51
Ривожланган давлатлар	55	71	75
Ривожланаёт-ган давлатлар	17	41	46

Сохта урбанизация – ривожланаётган давлатларда кўчиб келган қишлоқ аҳолиси ҳисобига шаҳар аҳолиси салмоғининг ошиб бориши. Бунинг натижасида йирик шаҳарлар атрофида зарурий инфратузилма элементларига эга бўлмаган манзилгоҳлар шаклланади.

• Сохта урбанизация – ривожланаётган давлатларда кўчиб келган қишлоқ аҳолиси ҳисобига шаҳар аҳолиси салмоғининг ошиб бориши. Бунинг натижасида йирик шаҳарлар атрофида зарурий инфратузилма элементларига эга бўлмаган манзилгоҳлар шаклланади.

Жаҳондаги сохта урбанизация жараёни кўринишлари

• Эътиборингиз учун раҳмат!