Reja: Umumiy xolatlar

Otilishga xavfli jinslarda gazsizlantirsh va namlash tadbirlari
Otilishga xavfli jinslarni gazsizlantirish va namlash bo‘yicha xududiy tadbirlar bir qator o‘ta samarali holatlarni hosil qilib, otilib chiqishlarni to‘liq bartaraf qilishga imkon beradi. Bu tadbirlar odatda qazib chiqarish ishlarigacha belgilangan uchastkalar chegarasidagi ishchi gorizontlarda 3-6 oyda, ba’zan bir yilda bir marta olib boriladi.
Boshqa ya’na bir hududiy tadbir namlash suv qabul qilishda samarali bo‘lib, uchastkan bir tekis namlashni ta’minlab beradi va uning kollektorlik xossasini bir jinsliga teng holatda aniqlaydi. Bundan tashqari shipdagi va ostagi qatlam yoki yotqiziqlarni suvga turg‘unligini baholaydi.
Namlashning quyidagi usullari qo‘llaniladi:

• 
  Past bosimli namlash;
  
• 
  YUqori bosimli suv va aralashmalarni singdirish;
  
• 
  Gidravlik yumshatish, kon lahimlari yoki er yuzasidan turib gidravlik buzish yo‘li bilan olib boriladi;
  
• 
  Gazsizlantirish kombinatsiyasi bilan gidravlik yumshatish.
  

Ba’zi hollarda, asosan otilishga xavflilik yuqori bo‘lganda namlik gazsizlantirish bilan parallel qo‘llaniladi. Buning uchun gazsizlantirish uchun foydalanilgan burg‘i qudug‘idan o‘rganilayotgan qatlamga suv yuboriladi. Natijada dastlabki namlash qatlamning elastik xususiyatini pasaytirib, plastik deformatsiyalanish qobiliyatini oshiradi va muvofiq ravishda elastik energiyani xavfli miqdorda qo‘llanish qobiliyatini kamaytiradi.
Otilishga xavflilikni bartaraf qilishning hududiy uslblarining xarajati ancha yuqori, chunki unda mexanizatsiyalashgan mustahkamlagichlar va qazib olishning mexanizatsiyalashgan komplekslari qo‘llaniladi, shu sababli himoyalashning mahalliy tadbirlaridan foydalanish mexanizatsiyalashgan vositalar va qazib olishning mexanizatsiyalashgan usullarini kamroq qo‘llab ularni qiyinchiligidan qutqaradi.
Kon zarbalari va otilib chiqishlardan ogohlantirishning mahalliy uslublari.
Hududiy tadbirlardan farqli ravishda mahalliy uslublar tayyorlov va qazish lahimlarida massivning zaboy oldi qismi bilan chegaralanadi. Birgina kon geologik sharoitining o‘zida ko‘p sonli mahalliy usular qo‘laniladi. SHunga ko‘ra bir qator holatlarda aniq sharoit uchun uning bir qancha usullari bir vaqtda optimal uyushtirilgan holda qo‘llaniladi.
Mahalliy uslublar ta’sir qilish xarakteri bo‘yicha quyidagi guruhlarga ajratiladi:
a) massivning kavjoy oldi qismini kuchlanishini pasaytirish;
b) massivning kavjoy oldi qismini mustahkamlik va elastiklik xossalarini o‘zgartirish;
v) massivning kavjoy oldi qismini gazsizlantirish;
g) kon bosimini dinamik ko‘rinishining kuchi bo‘yicha katta bo‘lmagan qo‘zg‘alishlar hosil qilish.
Ba’zi aniq mahalliy uslublarni ko‘rib chiqamiz:
Xulosa;
Kon zarbalari va otilib chiqishlarini oldini olish bo‘yicha asosiy va o‘ta ishonchli hududiy tadbir, himoya qatlamini ilgarilanma o‘rganishdir. Uning moxiyati quyida keltiriladi.
Foydali qazilma qatlami yoki yotqizig‘i kon zarbasi yoki otilishga xavfli bo‘lsa uning ostida yoki ustidagi boshqa qatlamlar orqali oldindan o‘rganiladi. Massivning aniqlangan qismini o‘rganish jarayonida deformatsiyalanish jarayoni va tog‘ jinslarining aralashtirilishi orqali yuksizlanish zonasi hosil qilinadi, shu jumladan kuchlanishlarni pasaytirish zonalari, bunday zarba yoki otilishga xavfli qatlamlarni qazib olish uchun bu zonalarni xavfsiz xolatga keltirish amalga oshiriladi.
Birinchi o‘rinda o‘rganiladigan qatlam himoyalovchi deb ataladi, kon zarbasi yoki otilib chiqishga xavfli qatlam yoki yotqiziqlar ximoya qilinadigan yoki himoya ostidagi deyiladi.