Reja: Umumiy tushunchalar, transformatorlarni ishlatishga qabul qilish

Nol ketma-ketlik toki bilan quritish. Bu uslubda transformatorni quritishda uning biror fazasi chulg’amlariga tok manbaasi ulanadi. CHulg’am nol ketma-ketlik sxemasida ulanadi. Mashinasozlik va ogir sanoatdagi transformatorlar odatda nolli sxemada ulanadi va uning ikkilamchi (past kuchlanishli) chulg’amining noli bilan fazalar boshi ulanishi mumkin bo’ladi. CHulg’amlarning magnit maydoni o’zak va bakdagi energiya yo’qotishlari hisobiga issiqlik ajratib chiqaradi. Transformatorning barcha metall qismlari qiziydi va izolyatsiyani tez quritadi. Bu uslub birdaniga ikki yoqlama quritish uslubi bo’lib, qisqa tutashuv toki bilan va o’z bakida qizdirish uslublarini qo’shilishidir. Nol ketma-ketlik toklari bilan transformatorni quritish ko’rsatkichlari quyidagicha aniqlanadi (6.1-rasm).

6.1-rasm. Nol ketma-ketlik toki bilan transformatorni quritishda uning past kuchlanishli chulg’amlarini ulash sxemasi: a–yulduzcha, b–uchburchak.

Magnitlovchi chulg’amning iste’mol quvvatiquyidagi ifodadan aniqlanadi:
(6.4)
bu yerda ∆R- solishtirma quvvat isrofi, kVt/m²
Atrof muhit harorati 20˚S bo’lib, quritishda transformatorning aktiv qismining harorati 100-110˚S bo’lganda, bakida qo’shimcha issiqlik izolyatsiyasi bo’lmagan transformatorlar uchun ∆R=0,65-0,9 kVt/m² deb qabul qilinadi. Solishtirma quvvat isrofining kichik miqori kamroq quvvati transformatorga tegishli bo’ladi.
CHulg’amlar “yulduz” sxemasida ulangan bo’lsa, beriladigan kuchlanish miqdori bo’ladi, bu yerda: Z₀ - nol ketma-ketlik faza chulg’amining to’la qarshiligi, Om, tajriba yo’li bilan aniqlanishi mumkin.
Trubkali baklari bo’lgan transformatorlar uchun o’tkazgich simlarning kesim yuzalarini va o’lchov asboblarini tanlash uchun faza toki ifodadan aniqlanadi. Bu yerda I_H,S_H- mos ravishda transformatorning nominal toki (A) va quvvati (kVA). Ichki issiqlik manbaalari bo’lsa, transformatorni nol ketma-ketlik toklari bilan quritish o’z bakida quritishga ko’ra kamroq quvvat sarfi va vaqti bilan harakterlanadi (40% gacha). Transformatorni nol ketma-ketlik toki bilan quritish uslubida nostandart kuchlanishli tok manbaasi zarur bo’ladi, bu holda masalan payvandlash transformatori ishlatilishi mumkin.
Transformatorning quritish jarayonini tezlatish uchun, ichki issiqlik olish maqsadida, yuqori kuchlanish chulg’ami ulangan holda past kuchlanish chulg’amlari (fazalari) navbat bilan qisqa tutashtirilishi mumkin. Bunda qisqa tutashtirilgan chulg’amda qisqa vaqtda yetarli miqdorda issiqlik ajralib chiqadi.
Quritish paytida izolyatsiya qarshiligi me’yorlanmaydi, shuning uchun uning vaqt bo’yicha o’zgarish grafigi olinib, tahlil qilinadi (6.2-rasm). Harorat ortganda izolyatsiya qarshiligining o’zgarishi uning namligiga bog’liq bo’ladi. Avval qarshiligi tez pasayadi, ma’lum bir miqdorga yetgach bir xil bo’lib qoladi, quritish davom ettirilsa, keyin qarshiligi ortib boradi va me’yoriy qiymatiga yetganda jarayon to’xtatiladi. Odatda izolyatsiya quriganidan keyin 6-8 soat bir xil qarshilikda qoladi. Izolyatsiya qarshiligi zavod ko’rsatgichlari bilan solishtiriladi. Berilgan haroratda uning 30% gacha kamayishi ruhsat etiladi. Transformatorlarni quritishda albatta qayd qilish jurnali olib boriladi va har 1-2 soatda quritish ko’rsatgichlari yozib boriladi (t,R,…).

6.2-rasm. Izolyatsiya qarshiligining quritish muddatiga bog’liqligi egri chiziqlari: -izolyatsiya qarshili- gining o’zgarishi; t -transforma- torning qizish grafigi.

Transformatorni ishga tushirganda ko’pincha quydagi nosozliklar yuzaga kelishi mumkin: yuqori kuchlanish va past kuchlanish tomonidan fazalarning щitda, taqsimlash shkafida yoki transformator ichida qisqa tutashuvlari, yuqori va pastki kuchlanish chulg’amlarida uzilishlari, transformator magnit o’zagining pressovkasi bo’shashgan bo’lishi mumkin. Barcha defektlar transformatorlarda quydagicha taqsimlanadi: zavodda yo’l qo’yilgan defektlar – 50%, montaj yoki ta’mir paytidagi bilan bajarilgan ishlarning xatoliklar – 10%, ishlatish xodimlar xatoliklari – 15%, izolyatsiyaning eskirishi – 5%, atmosfera o’ta kuchlanishlari – 5%, boshqa sabablar – 15%.