Режа тушунчаларнинг таърифи,таърифи ва тузилиши

Таққосланадиган тушунчалар ҳажм жиҳатидан икки гуруҳга бўлинади:

1) сиғишадиган

• сиғишадиган тушунчаларнинг ҳажмлари тўлиқ ёки қисман мувофиқ мос келади

2) сиғишмайдиган

• сиғишмайдиган тушунчалар ҳажми жиҳатидан умумийликка эга бўлмаган тушунчалар ҳисобланиб, бир синфга кирувчи ҳар хил предметларни ёки предметлар гуруҳини акс эттиради

СИҒИШАДИГАН ТУШУНЧАЛАР ЎРТАСИДА УЧ ХИЛ МУНОСАБАТ МАВЖУД:

мослик

• Мослик мазмуни ва ҳажми тўла мос тушунчалар ўртасидаги муносабатдир.
• М: А-Ислом Каримов В-Ўзбекистон Республика президенти

қисман мослик

• Қисман мослик муносабати ҳажмлари ўзаро кесишадиган тушунчалар ўртасида мавжуд.
• М: А-Спортчи, В-талаба

бўйсуниш

• Бўйсуниш муносабатида тушунчалардан бирининг ҳажми иккинчисининг ҳажмига тўлиқ кириб, уни ташкил қилувчи қисм ҳисобланади.
• М: В-бошланғич синф А-ўқитувчиси, В-туман А-жой

АВ
А
В
А
В

СИҒИШМАЙДИГАН ТУШУНЧАЛАР ЎРТАСИДА ҲАМ УЧ ХИЛ МУНОСАБАТ МАВЖУД:

бирга бўйсуниш

• Бирга бўйсуниш муносабатида бир неча тур тушунча бир жинс тушунчага бўйсунади. Бу илмий тилда координация деб юритилади. М: «ўқитувчи» ва «тил ўқитувчиси», «математика ўқитувчиси», «тарих ўқитувчиси»

қарама-қаршилик

• Мазмуни қарама-қарши, лекин ҳажми тенг икки тушунча ўртасида қарама-қаршилик муносабати мавжуд.
• М: Одам – баланд бўйли одам
• паст бўйли одам

зидлик

• Зидлик муносабатида икки тушунча бир-бирини инкор қилади, аммо инкор қилувчи тушунчанинг мазмуни аниқ бўлмайди, яъни «А»-«А-эмас».
• М: Одам – эътиқодли одам,
• Эътиқодсиз одам