Reja: Tuproq hosil bo'lishida mikroorganizmlarning ahamiyati

Temir bakteriyalari
1888-yilda Vinogradskiy temir bakteriyalarida uchraydigan xemosintez jarayonini kashf etdi. Bu bakteriyalar chuchuk va sho'r suvlarda ko'p tarqalgan bo'lib, ikki valentli temir tuzlarini o'zlashtirib, temir gidratlar hosii qiladi:
4ҒеС0₃ + 6Н₂0 + 0₂ = 4Ғе(ОН)₃ + 4С0₂ + 167kJ
Temir bakteriyalari ko'l va botqoqliklarda temir rudalari hosil bo'lisbida ishtirok etadi. Uzoq vaqtgacha bu bakteriyalarni aniqlay olmaganlar. B.V.Perfilev (1926-1927-y.) ko'l cho'kindisidan temir bakteriyasini topgan va uni Sphaerothrix deb nomlagan. Keyingi yillarda (1952-, 1961-y.) u kapillyar mikroskopiya metodidan foydalanib, cho'kindi moddalardan yangi temir bakteriyasi — Metallogenium ni ajratib olishga muvaffaq bo'ldi. Bu bakteriya tabiatda juda keng tarqalgan bo'lib, temir konlari hosil bo'lisbida muhim ahamiyatga ega ekanligi aniqlandi.
Tabiatda Met galionella mikoplazmaiar shaklida tarqalgan. Temir bakteriyalari orasida kokksimon, tayoqchasimon va ipsimon formalar uchraydi. Ko'pchiligi fakultativ avtotrof bo'lib, ipsimon vakillari ko'ndalangiga bo'linib yoki harakatchan konidiyalar yordamida ko'payadi. Mikroorganizmlarning atigi 0,1% i agarli mulritda o'sa oladi. Shuning uchun mikroorganizmlarni tekshirish ishlarida tabiiy sharoitga yaqin bo'lgan sharoitni yaratish muhim ahamiyatga ega. Shu maqsadda mikrobiologlar ko'pincha shisha plastinkalarni ma'lum muddatga tuproqqa ko'mib yoki suvga botirib qo'yadilar, so'ngra ularga yopishib qolgan mikroorganizmlarni tekshiradilar.
Mikroorganizmlarni tekshirishda mikroskopiya metodlari ham qo'llaniladi. Ko'pgina bakteriyalaming biokimyosi, fiziologiyasi ana shu metod bo'yicha o'rganiladi. Lekin kapillyar mikroskopiya metodi kelgusida yana ham keng imkoniyatlarga yo'l ochib berdi va undan mikrobiologiyaning boshqa tarmoqlarida ham foydalanish imkoni tug'ildi.
Perfilcv kapillyar mikroskopiya metodidan foydalanib, ilgari noma'lum bo'lgan yirtqich bakteriyalar guruhini — temir bakteriya laming yangi avlodi — Metallogenium ni topib, ularning fiziologiyasi va morfologiya-sini o'rgandi. Masalan, yirtqich baktcriya-lardan Dictyobacter harakatchan, ovalsimon yoki yumaloq shakldagi koloniyadan iborat. Koloniyasi bir uchi qayrilgan tayoqcha­simon hujayralardan tashkil topgan, ular­ning uzunligi 2—6 nm, eni 0,7—1,2 nm.
Bu коюшуа о zidan ушк bo igan oltingugurt bakteriyalari bilan oziqlanadi, oltingugurt bakteriyalari bo'lmagan holatlarda cho'kmadagi eritmalar bilan ham oziqlanaveradi.
Yirtqichlardan yana biri Cyclobacterbo'lib, koloniyasi yumaloq, hujayralari bir-biri bilan plazmodesmalar orqalibog'lanadi. Bular 3—4 tadan to 30 tagacha bo'lib birlashishi mum kin.
Cyclobacter quyidagicha rivojlanadi. Birinchi fazada ipsimon, harakatphan, ikkinchi fazada yumaloq bo'ladi. Keyin alohida kichik-kichik mikrokoloniyalar hosil qiladi. Uchinchi fazada to'r-simon mikrokoloniyalar hosil qiladi. Oidingi fazalarda mikrob sap-rofit usulda oziqlansa, kcyingi fazalarda maxsus tutqich o'simtalar hosil qiiib, yirtqichlik bilan hayot kechira boshlaydi.