Reja: Totalitar tuzum davrida davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyati davlat hokimiyati vakillik organlari rivojlanishida dastlabki bosqich

5-§. Parlament islohotlari jarayonida I.A.Karimovning jamiyatni demokratlashtirish, mamlakatni modernizatsiya qilish g`oyalarining ahamiyati

O`zbekiston Respublikasi davlat organlari tizimi va foaliyatining doimo takomillashtirib borishi, davlatimiz siyosatining asosiy mazmunini tashkil etmoqda. Masalan, O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 83-moddasiga muvofiq, O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisida O`zbekiston Respublikasi Prezidenti qonunchilik tashabbusi huquqiga egadir. 2000 yil 25 may kuni, O`zbekiston Respublikasi Prezidenti, Oliy Majlisning ikkinchi chaqiriq, ikkinchi sessiyasida; "Bizning jamiyatimiz tez sur'atlar bilan o`zgarayapti. Odamlar ma'naviy ulg`ayishi yo`lida ildam qadam tashlayapti. Bu uzoqni ko`zlagan siyosatimiz, ezgu maqsad yo`lidagi intilishlarimiz natijasidir. Shuni yaxshi anglab olishimiz zarurki, hayot o`zgarishi bilan, odamlarimizning avvalgi siyosiy va manaviy ongi ulg`ayishi bilan, bizning parlamentimizning tashkil etilishida ham, uning faoliyatida ham tegishli o`zgarishlar bo`lishi tabiiydir.

Shu holatlarni nazarda tutib, men doimiy asosda ishlaydigan ikki palatali parlament tizimiga o`tish taklifini kiritmoqchiman ya'ni, biz 2004 yilda bo`ladigan saylovlarda parlamentni ikki palatali qilib, tashkil etishimiz lozim. Bunda quyi palata – Oliy Majlis partiyalar vakillari va mustaqil deputatlardan saylanadi. Siyosiy partiyalar va aholi yig`ilishlari unga o`z vakillarini o`tkazadi, ular parlamentda doimiy ravishda ishlaydi. Yuqori palata tarkibini viloyat, shahar va tumanlardan mahalliy kengashlarga saylangan deputatlarning vakillari tashkil etadi. Misol uchun Qashqadaryo viloyat kengashiga saylangan deputatlar shahar va tumanlarda saylangan noiblar hisobidan viloyat miqyosidagi yig`ilishlarda ana shu kengashlarning olti-yetti nafar eng ishonchli vakili mamlakat parlamentining yuqori palatasiga saylanadi. Ular yuqori palatada shu viloyatning manfaatlarini himoya qiladi, …palataga saylangan deputatlarning har bir viloyatdan bir xil miqdorda bo`lishini ta'kidlab; yuqori palataga saylangan vakillarning asosiy vazifasi quyi palata tayyorlangan qonunlarni ko`rib chiqish va shunga mos ravishda o`zlarining qarorlarini qabul qilishdan iborat bo`ladi deb so`zlarining davomida, yuqori palata mamlakatimizning barcha hududlariga teng ko`z bilan qarab, ana shu hududlarning vakillari orqali xalqimiz manfaatlarini bir xilda himoya qilishi kerak"¹ degan takliflari va Oliy Majlis palatalarining qay tartibda faoliyat yuritishi to`g`risidagi asoslari deputatlarning muhokamasiga kiritildi. Shundan so`ng bu taklif yuzasidan, deputatlarning fikr va mulohazalari o`rganib chiqilib, 2001 yil 6 dekabr kuni O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chaqiriq, yettinchi sessiyasida deputatlar bir ovozdan O`zbekiston xalqining fikrini aniqlash maqsadida refendum o`tkazish to`g`risida qaror qabul qildi, 2002 yil 27-yanvar kunini umumxalq referendumi kuni deb e'lon qildi. Referendumda ovoz berish bulleteniga quyidagi mazmundagi savollar kiritildi;²

1. Siz kelgusi chaqiriq O`zbekiston Respublikasi Parlamentini ikki palatali qilib, saylanishiga rozimisiz?

2. Siz O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Konstitutsiyaviy vakolat muddatini besh yildan yetti yillik qilib, o`zgartirishga rozimisiz?

O`zbekiston xalqi, Oliy Majlis va Prezident faoliyatini takomillashtirishni bir ovozdan tasdiqladi.

O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining navbatdagi sakkizinchi sessiyasida bu masalaning hal etilishini dastlabki, muhokamasi bo`lib: O`zbekiston Respublikasining "Referendum yakunlari hamda davlat hokimiyati tashkil etilishining asosiy prinsiplari to`g`risida"gi Konstitutsiyaviy Qonuni qabul qilindi.

O`zbekiston Respublikasida davlat hokimiyatining bo`linish prinsipi asosida, davlat organlari tizimi va ularning tashkil etilish tamoyillari, jumladan, O`zbekiston Respublikasi Prezidenti va Oliy Majlisi Palatalari vakolatlari majburiyatlari, vazifalarini va buning barobarida boshqa davlat organlari tizimidagi faoliyat yo`nalishlarini o`zida belgilab bergan alohida konstitutsiyaviy qonunning qabul qilinishi va undan keyin Konstitutsiya va tegishli qonunlarni qabul qilish yoki o`zgartirish, tuzatishlar kiritish masalalarini hal etish tartibining belgilanganligi, Oliy Majlis oldida turgan maqsadni reja asosda mukammalligini ta'minlangan holda, amalga oshirish uchun sharoit yaratib beradi. Shunday qilib, Konstitutsiyaga o`zgartirish hamda tuzatishlar kiritish zaruriyatining paydo bo`lishi davlat va jamiyatning rivojlanishida davlat boshqaruvi tizimini takomillashtirish borasidagi huquqiy islohotlarning amaliy natijasi bo`lib hisoblanadi.

1 I.A.Karimov. O`zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 36-bet.

1


¹ O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, T., 1993, 9-son, 318-bet.

1 I.A.Karimov. O`zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. Toshkent, «O`zbekiston», 1993 yil, 36-bet.

2 Birinchi chaqiriq O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputatlari. T., O`zbekiston, 1995 yil, 7-8 betlar.

1 Mustaqil Davlatlar Hamdo`stligi Ustavining 36-moddasi.

2 Mustaqil Davlatlar Hamdo`stligi Ustavining 36-moddasi.

3 Mustaqil Davlatlar Hamdo`stligi Ustavining 37-moddasi.

1 qarang: O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1993 yil, №3, 162-modda.

1 bikameralizm – umummilliy vakillik muassasalarining – parlamentlarning tuzilishi bo`lib, bunda parlamentda odatda har xil tarzda shakllanadigan va turli vakolatga ega bo`lgan ikki palatadan iborat bo`ladi. «Yuridik Ensiklopediya», Toshkent, «Sharq», 2001 y, 179 bet.

1 Karimov I.A.; "Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot-pirovard maqsadimiz" asari, 484 bet T., "O`zbekiston"-2000 yil

2 "Xalq so`zi" ro`znomasining 2001 yil 7 dekabr soni