Режа: Тармоқнинг асосий дастурий ва аппарат компонентлари Тармоқлардан фойдаланишнинг афзалликлари ва камчиликлари Мижоз-сервер архитектураси. Компьютер тармоғининг топологияси

14.4. Компьютер тармоғининг топологияси.

Топология тушунчаси тармоқларда кенг қўлланилади. LAN топологияларини таснифлашга битта ёндашув топологияларнинг иккита асосий синфини ажратишдир: эфир ва кетма-кет.
Эшиттириш топологияларида компьютер бошқа компьютерлар томонидан олиниши мумкин бўлган сигналларни узатади. Бундай топологияларга топологиялар киради: умумий автобус, дарахт, юлдуз. Кейинги топологияларда маълумотлар фақат битта компьютерга узатилади. Бундай топологияларга мисоллар: ўзбошимчалик (ўзбошимчалик билан компьютерга уланиш), узук, занжир.
Оптимал топологияни танлашда учта асосий мақсад қўйилади:
- алтернатив маршрутизатсия ва маълумотларни узатишнинг максимал ишончлилигини таъминлаш;
- маълумотлар блоклари учун узатишнинг мақбул йўналишларини танлаш;
- Қабул қилинадиган жавоб вақти ва ўтказиш қобилиятини таъминлаш.
Тармоқнинг ўзига хос турини танлашда унинг топологиясини ҳисобга олиш керак. Тармоқнинг асосий топологиялари: автобус (чизиқли) топология, юлдуз шаклидаги, ҳалқали ва дарахт шаклидаги. Масалан, ArcNet тармоқ конфигурацияси бир вақтнинг ўзида чизиқли ва юлдузли топологиядан фойдаланади.
Token Ring тармоқлари жисмонан юлдузга ўхшайди, аммо мантиқан уларнинг пакетлари узук шаклида узатилади. Ethernet маълумотлари чизиқли автобус орқали узатилади, шунда барча стациялар бир вақтнинг ўзида сигнални кўришади. Бешта асосий топология мавжуд:
- умумий автобус (Автобус);
- айлана (узук);
- юлдуз (Юлдуз);
- дарахтга ўхшаш (иеарихик);
- маш, маш (Меш).
Бир нечта турли топологияларнинг комбинатсияси ҳам мумкин.
Ring - бу LAN топологияси бўлиб, унда ҳар бир иш стацияси ҳалқани ташкил этувчи бошқа иккита иш стациясига уланади (2.6-расм). Маълумотлар битта иш стациясидан бошқасига бир йўналишда (узукда) узатилади.

Ҳар бир иш стацияси хабарларни кейинги иш стациясига юборадиган такрорловчи вазифасини бажаради, яъни маълумотлар бир компьютердан иккинчисига ўрни сифатида узатилади. Агар компьютер бошқа компьютер учун мўлжалланган маълумотларни оладиган бўлса, у уларни узук бўйлаб узатади, акс ҳолда улар бошқа жойга ўтказилмайди. Ring топологиясининг асосий муаммоси шундаки, ҳар бир иш стацияси маълумотни узатишда фаол иштирок этиши керак ва агар уларнинг камида биттаси ишламаса, бутун тармоқ ишдан чиқади.

Янги иш стациясини улаш тармоқнинг қисқа муддатли ёпилишини талаб қилади, чунки ўрнатиш пайтида узук очиқ бўлиши керак. Ring топологиясида иш стациялари сонига қараб аниқланган олдиндан жавоб бериш вақти мавжуд.
Соф ҳалқа топологияси кам ишлатилади. Бунинг ўрнига, ҳалқа топологияси кириш усули схемасида транспорт ролини ўйнайди. Ring мантиқий маршрутни тасвирлайди ва пакет бир стациядан бошқасига узатилади, натижада тўлиқ айлана ҳосил бўлади. Токен Ринг тармоқларида марказий уядан кабел тармоғига Multiple Access Unit (MAU) дейилади. MAU унга уланган барча стацияларни боғлайдиган ички ҳалқага эга ва битта иш стациясининг кабели йиртилиб ёки узилиб қолганда алтернатива сифатида ишлатилади. Иш стациясининг сими MAU га уланганда у шунчаки узукни ҳосил қилади: сигналлар иш стациясига юборилади ва кейин ички ҳалқага қайтарилади.
Юлдуз - бу ЛАН топологияси (7-расм), унда барча иш стациялари иш стациялари ўртасидаги алоқани ўрнатадиган, қўллаб-қувватлайдиган ва узадиган марказий тугунга (масалан, уяга) уланади.

Бундай топологиянинг афзаллиги муваффақиятсиз тугунни осонликча йўқ қилишдир. Аммо, агар марказий тугун нотўғри бўлса, бутун тармоқ муваффақиятсиз бўлади. Бундай ҳолда, ҳар бир компьютер алоҳида тармоқ адаптери орқали бирлаштирувчи мосламага алоҳида сими билан уланади. Агар керак бўлса, сиз юлдузлар топологияси билан бир нечта тармоқларни бирлаштира оласиз, шу билан тармоқланган тармоқ конфигуратсиялари олинади. Ҳар бир филиалда махсус улагичлардан фойдаланиш керак (дистрибюторлар, такрорловчилар ёки кириш мосламалари).

Юлдузлар топологиясига мисол сифатида 10BASE-T, 100BASE-T бурилишли жуфтлик кабели ва бошқалар бўлган Ethernet топологияси мавжуд. Юлдуз шаклидаги топология сими узилишларидан ҳимоя қилади. Агар иш стациясининг сими шикастланган бўлса, бу бутун тармоқ сегментининг ишдан чиқишига олиб келмайди.
Бундан ташқари, уланиш билан боғлиқ муаммоларни ташхислашни осонлаштиради, чунки ҳар бир иш станцияси уяга уланган ўз сими сегментига эга. Ташхис қўйиш учун бўш турган стацияга олиб келадиган кабел танаффусини топиш кифоя. Тармоқнинг қолган қисми нормал ишлашда давом этмоқда. Бироқ, юлдуз топологиясининг ҳам камчиликлари бор.