|
3.
Annallar maktabi avlodlari
Fransus olimi Jak Le Goff (1924—2014) o’zining . “Annallar” maktabining
avlodlari” nomli asarida bu haqda keng to`xtalib o’tgan. U Annallar maktabini
to’rtta avlodga bo`ladi.
Birinchi avlod vakillariga maktab asoschilari L. Fevr va M. Bloklar
faoliyati bilan belgilaydi. Ular faoliyatida ham ikki xil yondashuv borligini
ta’kidlaydi. Jumladan, Lyuse Fevr izlanishlarida asosiy fenonim sifatida
madaniyat, o’zlikni anglash masalalari, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishda diniy
faoliyat asosiy tarixiy omil sifatida bo’lishiga alohida e’tibor qaratgan. Mark Blok
yuqorida ta'kidlanganimizdek, tarixda asosiy harakatlantiruvchi kuch inson omolini
qo’yib, o‘rta asrlar hukumdorlari tomonidan davlat boshqaruvida sehr-joduning
birinchi o‘ringa qo‘yilganligi, XI-XVIII asr oxirigacha feodal jamiyatlarning
rivojlanishi masalalariga, ayniqsa, feodal jamiyatlardagi ijtimoiy tuzilmalarga
alohida e'tibor qaratilganligini ta'kidlaydi
Annallar maktabining ikkinchi avlodining yetakchilariga Jorj Dyubi, Fernan
Brodel va Jak Le Goff kabi tadqiqotchilarni sanash mumkin. Frantsuz
tarixchilarining
ushbu
avlodi
asarlarida
dastlab
maktabning
falsafiy
kontseptsiyasida bayon etilgan yondoshuvlarini yanada mustahkamlanganlar.
F. Braudel va Dj.Dubilar Mark Blokning "Feodallar jamiyati" asaridagi
ijtimoiy tuzilmalarni o'rganish haqidagi g'oyalarni ishlab chiqish bilan an'anaviy
pozitivist tushunchalarni buzishga harakat qildilar. F. Braudelning "Filipp II
davrida O'rta er dengizi" va "Moddiy sivilizatsiya, iqtisodiyot va kapitalizm"
asarlarida uch xil tarixiy vaqt tushunchasitsh ishlab chiqqan. 1) tabiiy omillar
ta'sirida yuzaga kelgan uzoq iqtisodiy jarayonlar vaqti, 2) ijtimoiy o'zgarishlar va
siyosiy voqealar vaqti, 3) uzunligi va, aksincha, juda qisqa sikllarga asoslangan
vaqt. Aslida, F. Braudel tarixiy voqealarni fonga surib, tarixdagi tabiiy va ijtimoiy
omillar ustuvorligi g'oyasini isbotlashga harakat qilpft.
J. Dubi feodal jamiyatning shakllanishidagi ijtimoiy jarayonlarni o'rganib,
Mark Blokning feodalizmning davriylashib borishi haqidagi tasavvurini XI-XVIII
asrlarda mavjud bo'lgan hodisa sifatida tasdiqlashga urinib ko'rdi. Shuningdek,
ikkinchi avlod vakillari mentalitetni o'rganishga ham alohida e'tibor qaratib,
birinchi bo'lib jamiyatning ijtimoiy va kuch tuzilmalarini o'rganishga 'tibor
qaratishgan.
Jak Le Xof Annal maktabining yana bir yo'nalishini o'zida mujassam etgan,
asosan madaniy omillar va mentalitetni o'rgangan. Ushbu yo'nalish tadqiqot
mavzusi bo'yicha XI asr feodal inqilobiga e'tibor qaratgan Dubidan farqli o'laroq
ikkita muhim burilishni yasadi. Jak Le Goff birinchi navbatda jamiyatning
o'zgarmas tuzilmalari bilan qiziqshi bo‘lsa ikkinchidan o'rta asrlarda ro'y bergan
“dinamik”
qisqa
muddatli
jarayonlarga
murojaat qilganligidir. Ammo uni siyosiy
voqealar qiziqtirmadi. U o'zining "Mo''jizaviy
ishchilar" asarida M. Blokning fikrlariga
murojaat
qildi
va
ularni
avvalgilariga
qaraganda ko'proq darajada ijodiy rivojlantirdi.
O'z tadqiqotlarini kengaytirish bilan Le Goff
maktab asoschisi M. Blok bilan to'qnashdi, bu
bilan
o'rta
va
o'rta
asrlarda
jamiyat
tuzilmalarining dinamik rivojlanishini tadqiq etdi. Xususan, Le Goff o‘z asarlarida
O'rta asrlarda ijtimoiy tizimlarning shakllanganligini va keyinchalik ular yangi va
yangi davrlarda barcha Yevropa sivilizatsiyasining rivojlanishi uchun zarur
bo'lganligini ko'rsatib o‘tadi. Jak Le Goff o'zining "O'rta asrlardagi ziyolilar"
asarida bu davr madaniyatning faol rivojlanishi davri ekanligini ko'rsatdi, natijada
Yevropada ziyolilarning yangi mulki bo'lgan yangi ijtimoiy qatlam paydo
bo'lganligini ta'kidlaydi. Bundan tashqari, ziyoliylar ijtimoiy qatlamini paydo
bo'lishini ob'ektiv iqtisodiy shart-sharoitlar bilan emas, balki haqiqatni qidirishda,
intellektual mehnatga chinakam qiziqishni ko'rsatgan holda, yangi ijtimoiy guruhni
noldan yaratgan va mavjud tuzilmalarga kiritishga muvaffaq bo'lgan ayrim
shaxslar faoliyati bilan bog'liq bo'lganligini ta'kidladi. Le Goff "Patratorning paydo
bo'lishi" asarida O'rta asrlar mentaliteti turg'un emasligini va ilgari noma'lum
bo'lgan yangi madaniy tendentsiyalarni shaharlarning rivojlanishi, yangi
Jak Le Goff
(1924—2014)
shaharlarning paydo bo'lishi va uch asrlik o'rta asrlar jamiyatining tipik
shakllanishiga javoban paydo bo'lganligini ko'rsatdi.
Le Goff o'rta asrlarda paydo bo'lgan yangi mentalitet va tuzilma nafaqat o'rta
asrlar jamiyatining, balki yangi asr jamiyatining rivojlanishi uchun ham muhim
ahamiyatga ega ekanligini ta'kidladi. U O'rta asrlarning “Kechikish sivilizatsiyasi”
yo'qolib ketganidan keyin paydo bo'lgan va “Yangi asr sivilizatsiyasi”dan sezilarli
darajada farq qiladigan o'ziga xos, dinamik tsivilizatsiya sifatida ta'kidladi. Biroq,
Le Goff o'z asarlarida har doim o'rta asrlarning zamonaviylik uchun ahamiyatini
ko'rsatib, ular Yangi asrga qo'shgan intellektual, madaniy va siyosiy hissalari
haqida gapirib bergan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
