|
6.Meva xosil bo`lishi. Marjumakning gullari chang uchun kulay joylashgan va chang bemalol utiradi. Changlangandan keyin 4-5 kunda urug barglar, 10-12 kunda meva shakllanadi.
7. Pishish. Mevaning tulik pishishi changlangandan keyin 35-40 kundan keyin sodir bo`la boshlaydi, meva uziga xos rangga ega bo`la boshlaydi. Amal davrining davomiyligi navga va eqish sharoitlariga boglik. Marjumakning ekiladigan navlarini uch guruxga bo`lish mumkin:
1.Tezpishar-70 kungacha ,2.O`rtapishar- 70-90 kunga-cha,3.kechpishar-90 kundan yuqori.
2.6 Tashqi muxit olimlariga munosabati.
Issiqlikka talabi. Marjumak issiqsevar o`simlik urugi 8-9°S xaroratda una boshlaydi, leqin bu xaroratda maysalar kiygos paydo bo`lmaydi. Yuqori xarorat unib chiqishni tezlashtirib o`simlikning kiygos usib chiqishi uchun sharoit yaratadi. 36-38°S xaroratda uruglar Petri chashkasida 1-2 kunda unib chiqadi, tuproqda esa 5-6-kunda unib chiqadi. Urugning uzok muddatlarda yetarli bo`lmagan xaroratda bo`lishi ularning xalok bo`lishiga olib keladi. Urugning unib chiqishi uchun makbo`l xarorat 18-20°S, tuproqniki esa 10°S bo`lishi kerak.Amal davri uchun1000-1800°S, kechpisharlarida esa 1800-2000°S O`rtacha sutkalik xarorat kerak bo`ladi. Amal davrining davomiyligi xavo xaroratiga boglik: 16°S xavo xaroratiga amal davri 78 kunni, 18°S-74 va 20°S da-72 kunni tashqil kildi.
Yoruglikka munosabati. O`simliklarning o`sishi va rivojlanishi yoruglik eng muxim omillardan xisoblanadi. Marjumak fotoperiodizm tadkikotlarida aniqlanishicha marjumak davomiyligi 17-19 soatli kunda yaxshi rivojlanadi. qisqa 8-12 soatli kunda marjumak tez gullaydi va pishadi, ko`prok shoxlanadi, leqin maxsuldorlari kam, chunki balandligi va barg soni kamayadi.
Gullash va meva tugish davrlarida yoritilganlik 850-1000 lk/ga bo`lishi talab etiladi.
Suvga talabi. Marjumak namlikni yaxshi kuradigan ekin turi bo`lib xisoblanadi. Bu yuqori xosil olish uchun suvning yuqori sarfi bilan uzaro boglik. YE. A. Stoletovaning ma`lumotlariga kura 20 s. don va ZO s.somon xosili yaratish uchun 1 ga 3500 t. suv talab qilinadi. Xar xil olimlarning ma`lumotlariga kura transpiratsion koeffitsiyent 371 dan 600 gacha bo`lishi kerak. Ma`dan ugitlarning turi va me`yoriga kura transpiransiyaga koeffitsiyenti NPK-322, NR-323, RK-464, N-327, R-484, K-530 va ugitsiz- 506.
Marjumakning urugi unib chiqayotganda urug vazniga nisbatan 40-50% sarflaydi.Dala sharoitida uruglar tuproqning kuruk vazniga nisbatan tuproq namligi 30% bo`lganda normal rivojlanadi. Gullash davrning ikqinchi yarmida suvga munosabati bo`yicha kritik davr bo`lib xisoblanadi va u odatda 20 kun davom etadi.
Oziq unsurlarga bo`lgan talabi. Marjumak ko`p miqdorda oziq elementlari talab qiladi va iste`mol qiladi.1 s. donni va shunga mos somonni yaratish uchun, tuproqdan 4,4 kg azot, 2,5 kg fosfor va 7,5 kg kaliyni olib chikib ketadi.. Azot va fosforning miqdori mevasida ko`p bo`ladi, kaliy esa vegetativ massasida. Marjumakning ildiz tizimi oziq moddalarning kiyin uzlashtiradigan shakllarini kabo`l kilish kobiliyatiga ega. Marjumak fosfor kislotasini kiyin eruvchi fosforitlardan xam uzlashtiradi. Oziqa unsurlarning eng ko`p miqdorini marjumak gullash va meva xosil kilish davrsida kolgan qismini esa gullashgacha uzlashtiradi.
2.7 Yetishtirish texnologiyasi. Marjumak kuzgi don ekinlari, don-dukkakli, texnik ekinlar, sholi, soya, moshdan bushagan yerlarga ekiladi. Marjumakdan keyin donli, moyli ekinlar va kartoshkani eqish. mumkin.
Marjumak baxorda va yozning oxirida angizga ekiladi. Utmishdosh ekinning xosili yigilgandan keyin dayaada chizel yurgiziladi, keyin xaydaladi, baxorda borona yurgiziladi. Takroriy ekin sifatida ekilganda, avval sugoriladi, keyin yer xaydaladi, chizel yurgiziladi, borona yurgiziladi va talab qilinsa mola bosiladi.
Bir sentner don yetishtirish uchun 4,4 kg azot, 2,5 kg fosfor, 7,5 kg kaliy sarflanadi. Gullash davrigacha 61 % azot, 62% fosfor, 40% kaliy sarflanadi. Uzbekistonda bu masala .yaxshi urganilmagan. O`rtacha 10 t. organiq ugit, 100-150 kg.dan azot va fosfor va 50-70 kg kaliy solinadi. Bu me`yor yer xaydaganda, eqishdan oldin va usuv davrida qo`llaniladi.
Uruglik sifatida mevasi- yongokchalar ekiladi. Yongokchalar saralanadi, tozalanadi va kasalliklarga karshi ishlanadi. Eqish muddatini shunday kilib tanlash kerakki, gullash davrida xarorat 25°Sdan oshmasligi kerak.TashDAU tajriba xo`jaligida 10 avgustda ekilganda 17 s. don olingan.(Atabayeva). Marjumak keng katorlab va oddiy yoppasiga katorlab 25 iyuldan 25 avgustgacha ekiladi. Baxorda ekilgandan qatqaloq xosil bo`lsa borona yurgiziladi.Gullash davrida 1-2 marotaba kultivatsiya o`tkaziladi. Gullar yaxshi changlanishi uchun dalaga asal ari uylari kuyiladi.Don xosili 5-8 s.ga oshadi. Usuv davrida ekin 3-4 marotaba sugoriladi, sugorish me`yori 700 m3. Mevalarning 75% yetilganda xosil don kombaynlari bilan yigiladi.
Adabiyotlar:
Do'stlaringiz bilan baham: |
