Reja: Ta'lim tizimidagi muammolar va uni isloh qilish omillari. O’zbekistonda fan va maorifning rivojlanishida «Ta‘lim to’g’risida» gi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturining ahamiyati

Mustaqil O'zbekistonda ijtimoiy hayot, ta'lim-tarbiya va pedagogik fikrlar
Reja:
1. Ta'lim tizimidagi muammolar va uni isloh qilish omillari. 2. O’zbekistonda fan va maorifning rivojlanishida «Ta‘lim to’g’risida» gi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturining ahamiyati.

6. 1. Ta'lim tizimidagi muammolar va uni isloh qilish omillari.

Kadrlar tayyorlash tizimning demokratik o'zgarishlar va bozor islohatlari talablariga muvofiq emasligi, yuqori malakali pedagog kadrlarining etishmasligi, sifatli o'quv-uslubiy va ilmiy adabiyot hamda didaktik materiallarning kamligi, ta'lim tizimi, fan va ishlab chikarish o'rtasida puxta o'zaro foydali integrasiyaning yo'qligi kadrlar tayyorlashning mavjud tizimidagi jiddiy kamchiliklar sirasiga kiradi.
Ta'lim-tarbiya va o'quv jarayonlarining tarkibini, bosqichlarini bir-biri bilan uzviy boglash, yagoni uzluksiz ta'lim-tarbiya tizimini tashkil qilish muammolari hal qilingan emas. Amaldagi ta'lim tizimi zamonaviy, taraqqiy topgan demokratik davlatlar talablariga javob bera olmayotir...
Mutaxassislar tayyorlash, ta'lim-tarbiya tizimi jamiyatda bo'layotgan islohot, yangilanish jarayonlari talablari bilan boglanmagan.
Maktabgacha ta'lim-tarbiyaning ahvoli qoniqarsizligichi qolmoqda.Bog'cha yoshidagi bolalarning 25 %gini maktabgacha tarbiya muassasalariga qamrab olingan, xolos. Maktabgacha bolalar muassasalaridan va oiladan maktabga kelgan bolalarning tayyorgarlik darajasi urtasida sezilarli tafovut mavjud.
Maktablarda va boshqa o'quv yurtlarida ta'lim jarayonining o'zidagi va o'qitish uslubiyotidagi xar-xil kamchiliklar oqibatida bilim berishda yuzaga kelgan nodemokratik hamda jamiyat uchun zararli muhit shunga olib keldiki, talabalarda mustaqil fikrlash rivojlanmay qolyapti, oqilona hayotiy echimlar qabul qilish uchun etarli tayyorgarlik yo'q. 9-11 sinflarni tamomlagan yoshlar mustaqil hayotda o'z o'rnini aniqlay olmaydi.Ularda o'zlariga ishonch shakllangan emas. O'rta maktab bitiruvchilarining 10% gina oliy o'quv yurtlariga kirmoqda, xolos.
Majburiy 9 yillik ta'limga asoslangan 11 yillik o'rta ta'lim ilmiy asoslanmagandir, u talabalarda kasbga yo'naltirish va ta'limning amaliy yunalganligi etarli darajada bo'lishi hamda mustakil fikr yuritish, mexnat faoliyati ko'nikmalari shakllanishini tahminlamayapti. Har yili tayanch maktablarining 100 ming nafarga yakin bitiruvchisi ishlab chiqarish sohasida hamda kasb-hunar ta'limini davom ettirish uchun talab etilmay qoldirilmoqda.
Ta'lim tizimidagi mavjud umum ta'lim va kasb-hunar dasturlari o'rtasidan uzviylik va vorislikning yo'qligi sababli tayanch va o'rta maktab bitiruvchilari kasbga yo'naltirilganlik va mehnat faoliyati ko'nikmalari shakllanmay qolmokda.Natijada yigit kizlar o'z qobiliyatlari, istaklari, ijodiy va mehnat moyilliklariga monandhayot yo'lini belgilab olishda jiddiy qiyinchiliklar sezmoqdalar.
O'quv jarayoni bilim darajasi o'rtacha bo'lgan talabalarga mo'ljallangan bulib, ta'limning iktidorli yoshlar bilan yakka tartibdagi o'quv dasturlari buyicha ishlash kabi mexanizmlaridan yaxshi foydalanilmayapti.
O'quv dasturlari mafkuraviy sarkitlardan tula xoli bulganicha yo'q, ualrda mahnaviyat va axloq asoslarini urgatuvchi, iktisodiy, huquqiy, estetik bilimlarni beruvchi fanlarga etarlichaurin berilmayapti.
Hunar- texniki bilim yurtlaridan yangi tipdagi ta'lim muassasalariga utish kuprok ogizda bulib, amalda esa ularda ta'lim eskirib kolgan moddiy texnika va o'quv uslubiy bazasida, tegishli kayta tayyorgarlikdan utmagan o'qituvchi kadrlar bilan amalga oshirilokda.
Bir bosqichli oliy ta'lim mehnat bozori ehtiyojlarini, ishlab chiqarishdagi tarkibiy o'zgarishlarni va ilg'or xalqaro tajribani to'liq hajmda hisobga olmayotir.O'quv tarbiya jarayonini tashkil etishda o'quv yurtlari etarlicha mustakillikka ega emas, ular kasbiy mexnat bozorining uzgaruvchan sharoitlariga yaxshi moslashib bormayapti.
Ilmiy muassasalar, ishlab chikarish va ijtimoiy institutlar kadrlarni tayyorlash jarayoniga etarli darajada kushilganlari yo'q. Davlat ta'lim standartlarini ishlab chikish va joriy etish, ta'lim muassasalarini davlat attestasiyasi va akkreditasiyasidan utkazish vazifasi belgilab olinmagan. Talabalarning bilim darajasini baxolash tizimi ob'ektivlik va tezkorlikni tahminlamaydi.
Kasb-hunar ta'limining obrusi hamda o'qituvchilar, tarbiyachilar va murabbiylarning, ilmiy va pedagog kadrlarning ijtmoiy makomi pasayib bormokda. Ta'lim xizmati kursatish va kadrlar tayyorlash soxasida marketing mavjud emas, ta'lim tizimini kup variantli moliyalash sxemasi ishlab chikilmagan. Oliy malakali mutaxassislardan samarali foydalanilmayapti. Kadrlar bilimi va ular tayyorlarligining sifatini nazorat qilish hamda baxolash tizimi konikarsiz ishlamokda.
O'qituvchilar, pedagoglar va murabbiylarning kupchilik kismi yaxshi tayyorgarlik kurmaganliklari, ularning bilim va kasb saviyasi pastligi jiddiy muammo bulib kolmokda, maktabgacha ta'lim soxasidagi jahmi tarbiyachi va pedagoglarning atigi 20 % oliy maolumotlidir. Maktablarning o'qituvchilar bilan tahminlanganligi urtacha 93% tashkil etgan xolda, bu kursatkich ayrim viloyatlarda 77-80% dan, Muayyan fanlar buyicha esa 50% dan oshmaydi.
Ilmiy va ilmiy pedagog kadrlarning urtacha yoshi «ulgayib» bormokda, respublika oliy o'quv yurtlarida 40 yoshga tulmagan fan doktorlari jahmi fan doktorlarining 0,9%ini, 50 va undan katta yoshdagilar esa 79 % ni tashkil etadi. Fan doktorlari ilmiy darajasigi tasdiklanganlar urtacha 50, fan nomzodlari esa 36 yoshdadir.
6.2. O’zbekistondafanvamaorifningrivojlanishida «Ta‘limto’g’risida» giQonunvaKadrlartayyorlashmilliydasturiningahamiyati.
O’zbekistonningkelajagi, uningtaraqqiyotivaravnaqiko’ptomonlamaundagikadrlarningbilimdonligi, kasbtayyorgarligivama‘naviyyetukligigabog’liq. ShujihatdanqaragandaO’zbekistondaamalgaoshirilayotganislohatlarorasidaKadrlartayyorlashsoxasidagi, ta‘lim-tarbiyasohasidagiislohatlarmuhimo’rintutadi. 1997 yil 29 avgustdaOliyMajlisning 9-sessiyasidaqabulqilinganKadrlartayyorlashmilliydasturiva «Ta‘limto’g’risida» giQonunita‘limsohasidagiislohatlarniamalgaoshirishninganiqyo’nalishlarinibelgilabberuvchimuhimhujjatdir.
«Ta‘limtug’risida» giQonunvaKadrlartayyorlashmilliydasturidayoshavlodnimilliyistiqlolmafkurasiruhidatarbiyalash, darsliklar, o’quv-metodikqo’llanmalarnimilliyta‘lim-tarbiyaan‘analariasosigaqurishmasalalariko’tarilganvashumuammonihalqilishyo’l-yo’riqlariko’rsatilgan. BuikkitaQonunhujjatiasosidaamalgaoshirilayotganmislsizislohatlardavlatimizdagibarchajabhalarni, harbirfuqaronifaolmehnatgasafarbaretmoqda.
Kadrlartayyorlashmilliydasturi «Ta‘limto’g’risida» giQonuniningqoidalarigamuvofiqholdatayyorlanganbo’lib, milliytajribaningtahlilivata‘limtizimidagijahonmiqyosidagiyutuqlarasosidatayyorlanganhamdayuksakumumiyvakasb-hunarmadaniyatga, ijodiyvaijtimoiyfaollikka, ijtimoiy-siyosiyhayotdamustaqilravishdamo’ljalnito’g’riolabilishmahoratigaegabo’lgan, istiqbolvazifalariniilgarisurishvahaletishgaqodirkadrlarningyangiavlodinishakllantirishgayo’naltirilgandir.
O’zbekistonRespublikasining «Ta‘limto’g’risida» giQonunivaKadrlartayyorlashmilliydasturita‘limtiziminingyangilanishigasababbo’ldi. Oldingiqabulqilinganqonunlardanfarqlio’laroq, oliyta‘limvaxalqta‘limitizimituzilishiningbirqanchayangiqoidalarijoriyetildi. O’zbekistonRespublikasining «Ta‘limto’g’risida» giQonunifuqarolargata‘lim-tarbiyaberish, kasb-hunaro’rgatishninghuquqiyasoslarinibelgilaydivaharkimningbilimolishhuquqinita‘minlashgaqaratiladi. O’zbekistonRespublikasita‘limtizimiyagonavauzluksizdir.
Demak, ushbuikkalaqonunhujjatlariasosidata‘lim - tarbiyaningmaksadibutunlayyangilanadi, ungamosxoldamazmunham, pedagogikjarayondahamyangilanishruybermoqda, uzluksizta‘limtizimigazamonaviyyangitexnologiyalarkiribkelmoqda. O’qituvchiningko’pqirralivamurakkabfaoliyatizaminidayoshavlodniodobli, e‘tiborliqilibtarbiyalash, ularniilmiybilimlarbilanqurollantirishkabivazifalaryotadi. Bularniamalgaoshirishesao’qituvchiningxilmaxilfaoliyatigabog’liq: yoshlarnio’qitish, maktabdanvasinfdantashqaritarbiyaviyishlarnitashkiletabilishvao’tkazish, ota-onalaro’rtasidapedagogiktarg’ibotishlarnitashkiletabilishxamdao’tkazishvahakozo. Bularningbarchasio’qituvchidanchuqurbilimlargaegabo’lishni, o’zsoxasinimukammalbilishni, bolalarnisevishnitalabetadi.
6. 3. Milliy dasturning maqsadi, vazifalari va ruyobga chiqarish boskichlari.
Mazkurdasturningmaqsadi – ta‘limsohasinitubdanislohqilish, unio’tmishdanqolganmafkuraviysarqitlardanto’laxalosetish, rivojlangandemokratikdavlatlardarajasida, yuksakma‘naviyvaaxloqiytalabalargajavobberuvchiyuqorimalakalikadrlartayyorlashMilliytiziminiyaratishdir. Buislohatlarkontseptsiyasio’zaginimutaxassislartomonidanhaqliravishda «IslomKarimovmodeli» debbaholanayotgankadrlartayyorlashningprintsipialya‘nimilliymodelitashkiletadi.
Kadrlartayyorlashmilliymodeliningtarkibiykomponentlari: shaxs, davlatvajamiyat, fan, uzluksizta‘limvaishlabchiqarishbo’lib, uningboshmaqsadi – raqobatbardoshyuqorimalakalikadrlartayyorlashgayo’naltirilgan. Shaxs kadrlar tayyorlash tizimining asosiy iste‘molchisi, shuningdek umumta‘lim xizmatlarining yaratuvchisi hamdir. Ta‘lim xizmatlarini amalga oshiruvchi sifatida esa Shaxs munosib darajada malaka egallagandan so’ng, bilim va tajribalarini ta‘lim jarayonida yangi avlodga o’rgatish, moddiy ishlab chiqarish, ilm-fan, madaniyat va maishiy xizmat ko’rsatish bilan shug’ullanadi.
Davlat va jamiyat kadrlar tayyorlash tizimining amal qilishi va rivojlanishining kafolati, milliy model barcha sub‘ektlari faoliyatini tartibga soluvchi sifatida maydonga chiqadi.
Milliy modelning uchinchi komponenti – uzluksiz ta‘lim; Uzluksiz ta‘lim kadrlar tayyorlash tizimining asosi, O’zbekiston Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini ta‘minlovchi, shaxs, jamiyat va davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy ehtiyojlarini qondiruvchi ustivor soxadir. Uzluksiz ta‘lim tizimining faoliyat olib borishi davlat ta‘lim standartlari asosida, turli darajadagi ta‘lim dasturlarining izchilligi asosida ta‘minlanadi va quyidagi ta‘lim turlarini o’z ichiga oladi:
Maktabgacha ta‘lim;
Umumiy o’rta ta‘lim;
O’rta maxsus,kasb-hunar ta‘limi;
Oliy ta‘lim;
Oliy o’quv yurtidan keyingi ta‘lim;
Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash;
Maktabdan tashqari ta‘lim;
Kadrlar tayyorlash milliy dasturida quyilgan talablarni amalga oshirishda asosan o’qituvchi, tarbiyachilar mas‘uldirlar. Kadrlar tayyorlash milliy dasturida, «Uzluksiz ta‘limni isloh qilishning yo’nalishlaridan biri, ta‘lim tizimini kadrlar salohiyatini tubdan yaxshilash, tarbiyachi, o’qituvchi va ilm-fan xodimlarining kasbiy nufuzini oshirish», -deb ko’rsatilgan.
Kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh qilishning asosiy omillari kuydagilardan iborat:
respublikaning demokratik xukukiy davlat va adolatli fuqaroli jamiyati kurish yo'llaridan izchil ilgarilab borayotganligi,
mamlakat iktisodiyotida tub o'zgarishlarning amalga oshirilishi,respublika iktisodiyoti asosan xom-ashyo yunalishidan rakobatbardosh pirovard maxsulot ishlab chikarish yuliga izchil utayotganligi, mamlakat eksport saloxiyatining kengayayotganligi,
davlat ijtimoiy siyosatida shaxs manfaati va ta'lim ustivorligi karor topganligi,
milliy uzlikni anglashni usib borayotganligi, vatanparvarlik, uz vatani uchun iftixor tuyg'usining shakllanayotganligi, boy milliy madaniy-tarixiy anhanalarga va xalkimizning intellektual merosiga hurmat,
O'zbekistonning jaxon xamjamiyatiga integrsiyasi, respublikaning jaxondagi mavqei va obru-e'tiborining mustahkamlanib borayotganligi.
Ushbu maqsadni tuyobga chikarish kuydagi vazifalar xal etilishini nazarda tutadi:
«Ta'lim to'g'risidagi» O'zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq ta'lim tizimini isloh qilish, davlat va nodavlat ta'lim muassasalari hamda ta'lim va kadrlar tayyorlash soxasida rakobat muxitini shallantirish negizida ta'lim tizimini yagona o'quv ilmiy-ishlab chikarish majmui sifatida izchil rivojlantirishni tahminlash,
ta'lim va kadrlar tayyorlash tizimini jamiyatda amalga oshirilayotgan yangilanish, rivojlangan demokratik xukukiy davlat kurilishi jarayonlariga moslash,
kadrlar tayyorlash tizimi maussasalarini yukori malakali mutaxassislar bilan tahminlash, pedagogik faoliyatning nufuzini va ijtimoiy makomini kutarish,
kadrlar tayyorlash tizimi va mazmunini mamlakatning ijtimoiy va iktisodiy tarakkiyoti istikbollaridan, jamiyat extiyojlaridan, fan, madaniyat, texnika va iexnologiyaning zamonaviy yutuklaridan kelib chikkan xolda kayta kurish,
ta'lim oluvchilarning maonaviy-axloqiy tarbiyalashni va mahrifiy ishlarning samarali shakllari hamda uslublarini ishlab chikish va joriy etish,
ta'lim va kadrlar tayyorlash, ta'lim muassasalarini attestasiyadan utkazish va akkredasiya qilish sifatiga baxo berishning xolis tizimini joriy etish,
yangi ijtimoiy - iqtisodiy sharoitlarda ta'limning talab kilinadigan darajasi va sifatini,kadrlar tayyorlash tizimini amalda faoliyat kursatish va barkaror rivojlanishining kafolatlarini, ustivorligini tahminlovchi normativ, moddiy-texnika va axborot bazasini yaratish,
ta'lim, fan va ishlab chikarishni samarali integrasiyalashuvini tahminlash tayyorlanayotgan kadrlarning mikdori va sifatiga nisbatan davlatning talablarini, shuningdek nodavlat tuzilmalari, korxonalar va tashkilotlarning buyurtmalarini shakllantirishning mexanizmlarini ishlab chikish,
uzluksiz ta'lim va kadrlar tayyorlash tizimiga byudjetdan tashkari mablaglar, shu jumladan chet el investisiyalarini jalb etishning real mexanizmlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish,
kadrlar tayyorlash soxasida uzaro manfaatli xalkaro xamkorlikni rivojlantirish.
Milliy dasturning maqsad va vazifalari bosqichma-bosqich amalga oshiriladi.
Birinchibosqich-(1997-2001 yillar)- mavjudkadrlartayyorlashtiziminingijobiysaloxiyatinisaklabkolishasosidaushbutizimniislohqilishvarivojlantirishuchunxukukiyjixitdanvakadrlarjixatidanilmiy-uslubiy, moliyaviy-moddiyshart-sharoitlryaratish
Ushbu bosqich kuydagilarni amalga oshirish zarur:
«Ta'lim tug'risida»gi Qonunga muvofik ta'lim tizimi mazmunini tarkibiy kayta kurish va tubdan yangilash,
pedagog va ilmiy-pedagog kadrlar tayyorlash va ularning malakasini zamon talablariga javob beradigan darajada tashkil etish,
ta'lim oluvchilarning yuksak tayyorgarlik darajasi, malakasi, madaniy-axlokiy saviyasining sifatiga nisbatan kuyiladigan zarur talablarni belgilab beruvchi davlat ta'lim standartlarini yaratish va joriy etish,
o'quv uslubiy majmualarning hamda ta'lim jarayoni didaktik va axborot tahminotining yangi avlodini ishlabchikish a joriy etish,
o'rta-maxsus, kasb-hunar ta'limi uchunzarur mlddiy-texnika, o'quv uslubiy va kadrlar bazasini tayyorlash,
ta'lim va kadrlar tayyorlashga byudjetdan tashkari mablaglarni jalb etishning mexanizmlarini takomillashtirishning, davlat ta'lim muassasalarini rivojlantirishini xam nazarda tutgan xolda ta'lim xizmati kursatish soxasida rakobatga asoslangan muxitni vujudga keltirish,
ta'lim muassasalarini faoliyatiga baxo berishning reyting tizimini,kadrlar tayyorlash sifati va ularga bulgan extiyojning monitoringini olib borishtizimini ishlab chikish va joriy etish,
xalqaro aloqalarni kengaytirish va kuchaytirish, kadrlar tayyorlashda xalkaro donorlik tashkilotlari va fondlari faoliyatiga tegishli sharoitlar yaratish, shuningdek,respublika ta'lim soxasiga chet el investisiyalarini jalb etish buyicha real chora tadbirlar ishlab chikish va ularni asalga oshirish,
kadrlar tayyorlash milliy dasturini ruyobga chikarishning monitoringini olib borish.
Ushbu bosqichda bolalarni 6-7 yoshdan maktabga kabul qilishni ularning jismoniy va akliy jixatdan rivojlanganligini eotiborga olgan xolda amalga oshiriladi. Takazo etilayotgan talaba urinlari zarur moddiy-texnika shart-sharoitlari va pedagog kadrlar bilan tahminlangan xolda izchil tayyorlanadi.
Birinchi bosqich bajarilishining monitoringi asosida Milliy dasturni ruyobga chikarish yunalishlariga anikliklar kiritiladi.
Ikkinchi bosqich (2001-2005 yillar)-Milliy dasturni tulik ruyobga chikarish, mexnat bozorining rivojlanishi va real ijtimoiy-iktisodiy sharoitlarni xisobga olgan xolda unga anikliklar kiritish.
Majburiy umumiy urta va urta maxsus,kasb-hunar ta'limiga, shuningdek talabalarning kobiliyatlari va imkoniyatlariga karab, tabakalashtirilgan ta'limga utish tulik amalga oshiriladi.
Ta'lim muassasalarini maxsus tayyorlangan malakali pedagog kadrlar bilan tuldirish tahminlanadi, ularning faoliyatida rakobatga asoslangan muxit vujudga keltiriladi.
Ta'lim muassasalarinig moddiy-texnika va axborot bazasini mustaxkamlash davom ettiriladi, o'quv-tarbiya jarayoni yukori sifatli o'quv adabiyotlari va ilgor pedagogik texnologiyalar bilan tahminlanadi. Uzluksiz ta'lim tizimini axborotlashtirish amalga oshiriladi.
Ta'lim xizmati kursatish bozorini shakllantirish mexanizmlari tulik ishga solinadi.
Uchinchi bosqich (2005 va undan keyingi yillar)- tuplangan tajribani taxlil etish va umumlashtirish asosida, mamlakatni ijtimoiy-iktisodiy rivojlantirish istikbollariga muvofik kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish va yanada rivojlantirish.
6. 4. Kadrlar tayyorlashning milliy modeli.
Ta'limmuassasalariningresurs, kadrlaraxborotbazalariyanadamustaxkamlanadi, o'quv- tarbiyajarayoniyangio'quv-uslubiymajmualar, ilmiy-pedagogiktexnologiyalarbilantuliktahminlanadi.
Milliy (elita) oliy ta'lim muassasalarini karor toptirish va rivojlantirish amalga oshiriladi. Kasb-hunar muassasalarining mustakil faoliyat yuritishi va uz-uzini boshkarishi shakllari mustaxkamlanadi.
Ta'lim jarayonini axborotlashtirish, uzluksiz ta'lim tizimi jaxon axborot tarmogi bilan tulik kamrab olinadi.
Kadrlar tayyorlash milliy modelining asasiy tarkibiy kismlari kuydagilardan iborat:
-shaxs-kadrlar tayyorlash tizimining bosh subhekti va obhekti, ta'lim soxasidagi xizmatlarning istehmol-chisi va ularni amalga oshiruvchi,
-davlat va jamiyat-ta'lim va kadrlar tayyorlash tizimining faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga oshiruvchi kadrlar tayyorlash va ularni kabul kilib olishning kafillari,
-uzluksiz ta'lim-malakali rakobat-bardosh kadrlar tayyorlashning asosi bulib, ta'limning barcha turlarini, davlat ta'lim standartlarini,kadrlar tayyorlash tizimi tuzilmasi va uning falliyat kursatish muxitini uz ichiga oladi.
-fan-yukori malakali mutaxassislar tayyorlovchi va ulardan foydalanuvchi ilgor pedagogik va axborot texnologiyasini ishlab chikuvchi.
-ishlab chikarish-kadrlarga bulgan extiyojni,shuningdek ularning tayyorgarlik sifati va saviyasiganisbatan kuyiladigan talablarni belgilovchi asosiy buyurtmachi, kadrlar tayyorlash tizimini moliya va moddiy texnika jixatidan ta'minlash jarayonining katnashchisi.
Davlat va jamiyat uzluksiz ta'lim va kadrlar tayyorlash tizimi barcha uchun ochik bo'lishini va xayot o'zgarishlariga moslanuvchanligini tahminlaydi.
O'zbekistan Respublikasi tomonidan inson xukuklari, ta'lim,bolaxukuki soxasidagi shartnomalar va konsepsiyalarning bajarilishi,kadrlar tayyorlash soxasidagi jaxon ilgor tajribasini xisobg olish uzluksiz ta'lim va kadrlar tayyorlash tizimining barcha jixatlariga daxldor bulib, uning rivojlanish omillaridan biridir.
6.5. Kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirishning asosiy yo'nalishlari
Kadrlar tayyorlash tizimini shakllantirish va rivojlantirish quyidagi ustivor yunalishlarni kamrab oladi:
ta'limning uzluksizligini tahminlash.
ta'limning uz ichiga maktabgacha ta'lim, umumiy urta va urta-maxsus kasb-hunar ta'limini kamrab oluvchi yangi uzluksiz va izchil tizimi barpo etiladi. Aspirantura va doktorantura faoliyati rivojlanib boradi. Kadrlar malakasini oshirish va ularni kayta tayyorlash buyicha rakobatbardosh ta'lim maussasalari vujudga keltiriladi.
pedagog va ilmiy-pedagog kadrlar tayyorlash, kayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish.
Pedagog kadrlarning malakasini oshirish va ularni kayta tayyorlashning zamon talablariga moslashuvchan, ta'limning yukori sifatli va barkaror rivojlanishini kuzlovchi tizimi vujudga keltiriladi. Pedagog kadrlarni ildam kayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish, rakobatbardosh darajada ularning kasb sifatini kullab-kuvvatlash tahminlanadi.
Ta'lim jarayonini mazmunan isloh qilish, maonaviy-axlokiy tarbiya va mahrifiy ishlar, iktidorli bolalar va isteododli yoshlar, ta'lim tizimini boshkarish, kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirishninig asosiy yunalishlarida kasb-hunar ta'limi sifatini nizorat qilish tizimini shakllantirish, ta'lim tizimini moliyalash, moddiy texnika tahminoti, ta'lim tizimining yaxlit axborot makonini vujudga keltirish, ta'lim xizmati kursatish bozorini rivojlantirish, ta'lim sohasida ijtimoiy kafolatlarni tahminlash hamda bu sohani davlat tomonidan qo'llab-quvatlash, fan bilan ta'lim jarayoni alokalarini rivojlantirish, ta'lim va kadrlar tayyorlash sohasidagi xalqaro xamkorlik kabi yo'nalishlar katta rol o'ynaydi.