Reja: Tabiat burchagining ta’lim-tarbiyaviy ahamiyati. Tabiat burchagiga-qo‘yiladigan talablar. Turli guruhlarda tabiat burchagini tashkil yetish. Mtmning yer maydonchalarini tashkil etish metodikasi. Tabiat burchagining ta’lim-tarbiyaviy

Mevali bog‘. Joy va ekinni tanlash. Mevali daraxtlar (olma va nok) maxsus joy va tuproq talab qiladi, chunki ularning ildiz sistemasi chuqur joylashadi va bir joyda o‘sadi. Mevali daraxtlar uchun eng yaxshi joy maydonchaning bir oz ko‘tarilgan, sovuq shamollardan himoya qilingan qismidir. Tuproqning mevali daraxtlar uchun yaroqliligini shu joyda o‘sayotgan o‘simliklarga ko‘ra baholash mumkin. Mevali daraxtlar dub, zarang, shumtol bor joylarda yaxshi o‘sishi aniqlangan. Bu daraxtlar mezalilarning yo‘ldoshlari hnsoblanadi. Mevali daraxtlar og‘ir loytuproqdan ko‘ra yengil tuproqlarda yaxshi o‘sadi. Tuproqdagi qatlami ham ahamiyatga egadir. U suv o‘tkazadigan bo‘lishi kerak. Suvning ko‘p bo‘lishi va sizot suvlarning yaqinligi ildiz sistemasining halok bo‘lishiga olib keladi.

Ekish. Odatda ikki yillnk, plastik moddalar zapasi ko‘proq, tutishi yaxshi bo‘lgan ko‘chatlar ekiladi. Shuning ucho‘n ular ancha chidamliroq bo‘ladi. Ko‘chat bahor va kuzda ekilishi mumkin. Bahorda ekish uchun chuqurcha kuzda, kuzda ekish uchun esa, chuqurcha ekishdan kamida 2 hafta oldin kovlanadi. Ekilganda ildiz bo‘g‘imi tuproq yuzasidan 2—3 sm pastda bo‘lishi kerak. Ekilgan ko‘chatlarni qoziqqa bog‘lab, suv qo‘yiladi va uchi kesiladi. Bundan maqsad ortiqcha bug‘lanishnnng oldini olish uchun barglarni kamaytirishdir.

Meva beradigan buta va o‘simliklar. Meva beruvchi o‘simliklar tez hosilga kiradi. Ular past temperaturaga chidamlidir. Mevali ko‘chatlardan tez hosil olish mumkin, u qimmat ham emas.

Yer tuti (zemlyanika). Yumshoq mevalilar orasida bu eng ko‘p tarqalgandir. Buning sababi uning qimmatli xo‘jalik qiymatiga egaligidir. Zemlyanika — ko‘p yillik o‘tsimon o‘simlik, tupi katta bo‘lmaydi, ildiz sistemasi ham chuqurjoylashmaydi. Ko‘pincha gajaklarda paydo bo‘luvchi to‘pbarglar orqali ko‘payadi. To‘pbarglar ona o‘simlikning yotuvchi poyalaridir. Ekish materiali yoshi 2—3 yildan ortiq bo‘lmagan o‘simliklardan tayyorlanadi. Zemlyanika tuproqqa ortiqcha talabchan emas, biroq u hazo o‘tkazadigan, yetarlicha oziqli va juda nam bo‘lmasligi kerak. Zemlyanika maydonchalaridan faqat 4—5 yil foydalaniladi. So‘ngra u kovlab tashlanadi. Yangi maydoncha toza navli ekish materialidan barpo qilinadi. Ko‘chat kuz va bahorda tayyorlanadi. Eng qulay ekish muddatlari avgust o‘rtalaridan sentabr o‘rtalarigachadir.

Malina. Yarim buta, ko‘p yillik, ildizli, bir va ikki yillik, novdali o‘simlikdir. Bir yillik novda hosil bermaydi, ular vegetativ davrda o‘sishdan to‘xtaydi va meva kurtaklarini hosil qiladi. Kelgusi yilda shu kurtaklardan novdalar chiqib, gul va meva paydo bo‘ladi. Malina ildiz bachkilaridan ko‘payadi. Iliq mo‘tadil nam yerni yoqtiradi. Uta ho‘l yerda unmaydi, o‘ta quruq joylarda esa unchalik rivojlanmaydi va qurib qoladi. Har yili ildiz bachkilari har bir 12—15 sm ga ko‘pi bilan bitta novda qoldirilib olib tashlanadi. Malina ko‘chatining uzoq yashashi tuproq sharoiti va parvarishga bog‘liqdir. Malina o‘rtacha 10—15 yil yashaydi. Ekilgandan keyingi yilida hosilga kiradi. To‘rtinchi va beshinchi yilda hosili maksimal bo‘lib, shu darajada taxminan 10 yil turadi. Shundan so‘ng butalar qarib, mevalari maydalashadi.

Smorodina. Uning bir necha turlari: qora, qizil va oq turlari mavjud. Eng qimmatlisi qora smorodinadir, 2—3 yilligi eng ko‘p hosil beruvchi hisoblanadi. Smorodnna va krijovnik parxesh, butalarni bo‘lish va qalamcha qilish usullari bilan ko‘paytiriladi. Qora smorodina og‘ir, biroq o‘ta nam bo‘lmagan qumoq tuproqni yoqtiradi, shuning uchun smorodinaga maydonchaning pastki qismlari ajratiladi. Quruq joylarda u mayda, to‘kiladigan meva beradi.