Режа: Табиат билан таништириш методи ҳақида тушунча ва унинг тавсифи. Табиат билан таништиришда қўлланадиган методлар: кўргазмалилик. Амалий услуб ва унинг турлари: ўйин, табиатда меҳнат. Табиат билан таништиришда оғзаки усул: суҳбат

Табиат билан таништиришнинг оғзаки услуби. Суҳбат
Дидактик вазифалардан келиб чиққан ҳолда суҳбат икки турга - олдиндан ўтказиладиган суҳбатлар ва якуний суҳбатларга бўлинади. Олдиндан ўтказиладиган суҳбатларни тарбиячи кузатишлар, экскурсиялардан олдин қўллайди. Бундай суҳбатнинг мақсади бўлажак кузатишлар билан мавжуд билимлар ўртасида алоқа ўрнатишдир.
Якуний суҳбат ўрганилган фактларни тизимлаштириш, мустаҳкамлаш ва аниқлашга йўлланади. Бу суҳбатлар мазмунан турли даражада бўлиши мумкин: баъзи кузатиладиган объектларнинг тор доирасини (масалан, иссиқ ўлкаларга учиб кетувчи қушлар ҳақида, ёввойи хайвонларнинг ўрмонда қишлаши ва шу кабилар), бошқалари ҳодисаларнинг кенг доирасини (масалан, мавсумлар ҳақида суҳбатлар) қамраб олиши мумкин.
Суҳбат - бу болалар билан ўтказилган машғулотнинг якунидир. Унинг самаралилиги болаларнинг тайёргарликларига боғлиқ. Шунинг учун тарбиячи болаларни кузатишлар, меҳнат фаолияти, ўйинлар, табиат ҳақидаги ҳикоялар орқали суҳбатга тайёрлаши лозим. Болаларда нима ҳақида конкрет тасаввур бўлса, фақат шу мавзу юзасидан суҳбат ўтказиш мақсади яхши фикрдир.
Тарбиячи суҳбатнинг дидактик мақсадини аниқ тасаввур қилиши яъни, унинг мазмунини аниқлаши, умумлаштириши ҳамда муҳим томонларини ажратиб, суҳбат якунида аниқ бир хулоса чиқара олиши лозим.
Суҳбат ҳодиса, фактларни анализ қилишдан, уларнинг хусусиятлари, белгилари, ўртасидаги муҳим алоқа ҳамда муносабатларни таъкидлашдан бошланади. Бундай анализ умумлаштириб ўтишни таъминлайди, тарқоқ фактларни бир тизимга солади. Масалан: “Қайси қушлар биринчи бўлиб учиб келади? Қора қарғани қандай таниб олдик? Биз уларни қаерда кўрганмиз? Қора қарғалар далада нима қилаётган эди? Қора қарғалар нима ейди”. Сўнг кейинги савол берилади: «Нима учун қора қарғалар бошқа қушлардан олдин учиб келади?» (чуғурчуқ, қалдирғоч ва шу каби бошқа қушлар ҳақида ҳам шундай саволлар берилади).
Суҳбатнинг иккинчи қисмида «Нима учун ҳамма қушлар бир вақтда учиб келмайди?» каби умумлаштирувчи саволни бериш мумкин.
Улар мазмунан аниқ, тўғри, қисқа бўлиши керак. Ҳар бир саволда битта фикр бўлиши шарт. Қисқа “ҳа” ёки “йўқ” жавобларини талаб қилувчи саволларни бериб бўлмайди. Бундай саволлар тафаккурнинг ўсишини, муносабатларнинг аниқланишини таъминламайди. Тарбиячи суҳбат давомида болаларнинг хулоса, умумташтиришларни ўзлари мустақил бошқаришларига ғамхўрлик қилади.
Суҳбатда хилма-хил кўргазмали материалиардан ҳам фойдаланиш зарур. Булар табиат жисмлари, об-ҳаво календарлари, гербарийлар, иллюстратсиялардир. Бундан ташқари топишмоқлар, шеърлар, қушлар овозининг ёзувлари фойдалидир. Бу болаларда муҳокама қилинаётган ҳикояга нисбатан эмотсионал муносабат уйғолади.
Суҳбат болаларни табиат билан таништириш услуби сифатида, ўрта ва мактабгача катта ёшда қўлланилади. Ўрта гурухда суҳбат, асосан, ҳодисаларни эслатишга, катта ва мактабга тайёрлов гуруҳларида эса мавжуд билимларни умумлаштириш ва системага солишга йўналтирилади.