Reja: Sudralib yuruvchilar haqiqiy qu hayot kechiruvchi umrtqalilardir

Xartum boshlilar – turkumi Punchocenhalia. Yangi Zellandiyada saqlanib qolgan 1 ta vakili gatteriyadir.

Timsohlar – Crocodilia turkumi, bu turkumning 20 tacha turi bo’lib, ular tropiklarning ichki suvlarida tarqalgan.

Toshbaqalar – Chelonia bu turkum ham eng qadimgilardan bo’lib, o’ziga xos muhofaza moslamasi kosasi “pansteri” bo’lib, shu kungacha yashab qolgan. Toshbaqalarning 250 tagacha turi bor. Bular quruqlikda, dengizda, chuchuk suvlarda yashaydi.



Tez kaltakesak (Jakerta agilis) tuzilishi, hayot tarzi
Gavdasi dumli amfibiyalardan salamandraga o’xsha, lekin birmuncha ixchamligi bo’yin bichimining yaxshi ajralib turishi dumining ingichkaroq bo’lishi va juft oyoqlarining boshqacharoq tuzilganligi bilan farq qiladi.
Terisi tangachalar bilan qoplangan epidermisdan iborat. Shuning uchun ham tangachalilar deb aytaladi.
Skeleti – asosan umrtqa poonasi, bosh skelet, elka, chanoq va erkin oyoqlilar skeletidan iborat. Umrtqa poonasining ostki qismida qovuralar mavjud va kukrak qafasini to’sh suyagiga birikib hosil qiladi. Bularda bosh, (miya) skelet suvda va quruqda yashovchilarga nisbatan juda ham murakkab tuzilgan.
Muskul sistemasi – baqalarnikiga qaraganda nihoyatda differenstiyalashgan bo’lib segmentli muskullari batamom mustaqil muskullarga aylanib ketgan. Buning uchun xarakterli bo’lgan qovuralararo muskullar yuzaga kelgan va bular nafas olishda aktiv ishtirok etadi.
Nerv sistemasi – bosh miyasi tubandagi belgilar bilan baqalarning miyasidan farq qiladi: - XII juft nerv ham bosh miya qutisi ichidan chiqadi; - Orqa miyadan segmental orqa miya nervlari chiqadi; - tipik elka va chanoq chigillarini hosil qiladi;
Eshituv organi – ichki quloq va noora pardasi, eshituv suyakchasi uzangi suyakchadan hamda Evstaxiev naychasi joylashgan o’rta quloqdan iborat. Eshituv organi umuman baqanikiga o’xshaydi lekin ancha murakkab tuzilgan. Bu murakkablik quloq chianoqning kattaroq bo’lishi xarakterlidir.