Reja: "Shaxs" tushunchasivashaxsrivojlanishiningo’zigaxosxususiyatlari

1. “Shaxs” tushunchasivashaxsrivojlanishiningo’zigaxosxususiyatlari.

Shaxstushunchasiinsongataalluqlibo’lib, psixologikjihatdantaraqqiyetgan, shaxsiyxususiyatlarivaxatti-harakatlaribilanboshqalardanajralibturuvchi, muayyanxulq-atvorvadunyoqarashgaegabo’lganjamiyatninga’zosiniifodalashgaxizmatqiladi.

Odamshaxsbo’lishiuchunpsixikjihatdanrivojlanishi, o’ziniyaxlitinsonsifatidahisetishi, o’zxususiyatlarivasifatlaribilanboshqalardanfarqqilmog’ikerak.

Kadrlartayyorlashmilliymodelidashaxskadrlartayyorlashtiziminingboshsubektivaobekti, ta’limsohasidagixizmatlariningiste’molchisivaularniamalgaoshiruvchisifatidata’riflanadi.

Rivojlanishshaxsningfiziologikvaintellektualo’sishidanamoyonbo’ladiganmiqdorvasifato’zgarishlarmohiyatiniifodaetuvchimurakkabjarayondir. Rivojlanishmohiyatanoddiydanmurakkabga, quyidanyuqoriga, eskisifatlardanyangiholatlargao’tish, yangilanish, yanginingpaydobo’lishi, eskiningyo’qolibborishi, miqdoro’zgarishiningsifato’zgarishigao’tishiniifodalaydi. Rivojlanishiningmanbaiqarama-qarshiliklarnio’rtasidagikurashdaniboratdir.

2. Shaxsrivojlanishigata’siretuvchiomillar.

Fanda, odamningshaxssifatidarivojlanishigabiologikvaijtimoiyomillarningta’sirio’rtasidagimunosabatnibelgilashgaoidmunozarako’pdanbuyondavometmoqda.

Insonningshaxssifatida, rivojlanishidaijtimoiyhodisalarningta’sirikuchlibo’ladimi?Yokitabiiyomillar yetakchio’rintutadimi?Balkitarbiyaningta’siriyuqoridir?Ularo’rtasidagio’zaromunosabatqanday?

Fandabiologikyo’nalishdebnomlangannuqtainazar yetakchio’rinlardanbiriniegallab, uningvakillariAristotel, Platonlartabiiy- biologikomillarniyuqoriqo’yadi.Ulartug’maimkoniyatlar, taqdir, toleharkimninghayotdagio’rninibelgilabbergan, deydilar.

16asrfalsafasidavujudgakelganPreformizmoqiminamoyandalariesashaxsrivojlanishidaginaslningroligakattabahoberib, ijtimoiymuhitvatarbiyaningroliniinkoretadi.

Xorijpsixologiyasidagiyanabiroqim - Bixeviorizm20asrboshlaridayuzagakelganbo’lib, uningnamoyandalari, ongvaaqliyqobiliyatnasldan-naslgao’tib, insongautabiatanberilgan, deyiladi. Mazkurta’limotvakiliamerikalikolime.Torndaykdir.

PragmatizmoqimivauningvakillariD.Dyui, A.Kombehamshaxsrivojlanishinibiologiknuqtainazardaasoslaydilar. Ularrivojlanishnifaqatmiqdoriyo’zgarishdaniborat, debqaraydilar.Naslningroliniabsolyutlashtirib, uniinsontaqdiridahalqiluvchiahamiyatgaegadebbiladilar.

Demak, birguruhxorijiyolimlarrivojlanishnibiologik (nasliy) omilgabog’laydilar.

Biologikoqimgaqarshifalsafiyoqimvakillaririvojlanishniijtimoiyomilbilanbelgilaydilar.Buoqimvakillaribolashaxsiningjismoniy, psixikrivojlanishiuyashaydiganmuhitgabog’liqdebko’rsatadilar.

Muhitdegandaodamyashaydigansharoitdagibarchatashqita’sirtushuniladi.Shunuqtainazardantarbiyatufaylibolanio’ziyashaydiganijtimoiysharoitgamoslashtirishmumkin, deganxulosakelibchiqadi.

Shaxsgaijtimoiymuhitningta’sirihammuhim.Butarbiyaorqaliamalgaoshiriladi.

Birinchidan, tarbiyata’siridamuhitberaolmaganbilim, ma’lumotegallanadi, mehnatvatexnikfaoliyatbilanbog’liqko’nikmavamalakalarhosilbo’ladi.

Ikkinchidan, tarbiyatufaylitug’makamchiliklarhamo’zgartirilib, shaxskamolgaetadi.

Uchinchidan, tarbiyayordamidamuhitningsalbiyta’sirinihamyo’qotishmumkin.

To’rtinchidan, tarbiyakelajakkaqaratilganmaqsadnibelgilaydi.

Demak, tarbiyabilanrivojlanishbir-birigata’siretadi, butarbiyadoimiyvauzluksizdir.

Shundayqilib, bolashaxsiningrivojlanishidatarbiyaham yetakchio’ringaegabo’lib, tarbiyatufaylinasl-nasabi, oilamuhiti, ijtimoiymuhitta’siridahartomonlamarivojlanishgaqodir, deganxulosanichiqarishmumkin.