Reja: "Shaxs" tushunchasi va shaxs rivojlanishining oShaxsziga xos xususiyatlari

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"

xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">

Reja: "Shaxs" tushunchasi va shaxs rivojlanishining oShaxsziga xos xususiyatlari.

2. Shaxs rivojlanishiga taziga xos xususiyatlari.

5. Shaxs rivojlanishining gender xususiyatlari.

6. Shaxsning ijtimoiylashuvi.


Tayanch tushunchalar: pedagogik antropologiya, individ, shaxs, individuallik, oShaxsziga xos xususiyatlari.

Shaxs tushunchasi insonga taalluqli bolgan jamiyatning alishi uchun psixik jihatdan rivojlanishi, oz xususiyatlari va sifatlari bilan boshqalardan farq qilmoglim sohasidagi xizmatlarining isteriflanadi.

Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intellektual va malishiga erishishni nazarda tutadi. Mazkur ijtimoiy talabning amalga oshirilishi har bir fuqaroning bilim olish, ijodiy qobiliyatini namoyon etish, intellektual jihatdan rivojlanishi hamda muayyan kasb yoyicha mehnat qilish huquqini kafolatlaydi.

Shaxs rivojlanishi. Odamning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxsga aylanishi uchun ijtimoiy muhit sharoitlari va tarbiya kerak bosirida odam inson sifatida rivojlanib boradi va shaxsga aylanadi.

Rivojlanish shaxsning fiziologik va intellektual oladigan miqdor va sifat otish, yangilanish, yangining paydo boqolib borishi, miqdor ozgarishiga ortasidagi kurashdan iboratdir.

Bola shaxsining rivojlanishi inson ijtimoiy mavjudotdir degan falsafiy tasir etadi, ularni bir-biridan ajratib bosir etadi.

Inson butun umri davomida olsa, u jamiyat aziga munosib osiri ostida boradi.

Shaxsning fazilatlarini tori kogsir etuvchi omillar hamda shaxs xususiyatlarini yaxshi bilish zarur.

Tarbiya bolaga samarali tasish va rivojlanish qonuniyatlarini bilish va hisobga olish maqsadga muvofiq. Shunday qilib, rivojlanish va tarbiya osir etuvchi omillar. Fanda, odamning shaxs sifatida rivojlanishiga biologik va ijtimoiy omillarning tartasidagi munosabatni belgilashga oid munozara kosiri kuchli borin tutadimi? Balki tarbiyaning tartasidagi onalish deb nomlangan nuqtai nazar yetakchi oyadi. Ular tugmini belgilab bergan, deydilar.

XVI asr falsafasida vujudga kelgan preformizm oqimi namoyandalari esa shaxs rivojlanishidagi naslning roliga katta baho berib, ijtimoiy muhit va tarbiyaning rolini inkor etadi.

Xorij psixologiyasidagi yana bir ohim - bixeviorizm XX asr boshlarida yuzaga kelgan botib, insonga u tabiatan berilgan, deyiladi. Mazkur tazgarishdan iborat, deb qaraydilar. Naslning rolini absolyutlashtirib, uni inson taqdirida hal qiluvchi ahamiyatga ega deb biladilar.

Demak, bir guruh xorijiy olimlar rivojlanishni biologik (nasliy) omilga bogliq deb kosir tushuniladi. Shu nuqtai nazardan tarbiya tufayli bolani olib kamolga etishida nasl (biologik omil), ijtimoiy muhit (bola yashaydigan sharoit), shuningdek, maqsadga muvofiq amalga oshadigan tarbiya ham birdek ahamiyatga ega. Bu omillarning taor pedagogik olimlar, psixolog va faylasuflar taliq bonaviy boyligi uning munosabatlariga bogzining tadqiqotchilik va tarbiyaviy funktsiyasiga koquvchining manaltirilgandir. Ana shu sababli mazkur yondashuv pedagogikadagi mavjud boshqa ilmiy yoki gnoseologik yondashuvlardan farqli ravishda muloqot va olim-tarbiya jarayonini tashkil etishni talab etadi.

Mazkur yondashuvning olim-tarbiya jarayonining barcha subrinishida, balki mavjudlik usuli tarzida qarashni talab etadi. Mazkur mavjudlik usulini birinchi navbatda borliqni anglab etish sifatida tushunish lozim. Ikkinchidan, mazkur mavjudlik usulini uzluksiz ravishda ozi, boshqalar va boshqa madaniyatlar bilan muloqot tarzi sifatida aniqlashtirish maqsadga muvofiqdir.

Shaxsga ijtimoiy muhitning tasirida muhit bera olmagan bilim, maliq koladi.

Ikkinchidan, tarbiya tufayli tugzgartirilib, shaxs kamolga etadi.

Uchinchidan, tarbiya yordamida muhitning salbiy taqotish mumkin.

Tosir etadi, bu tarbiya doimiy va uzluksizdir.

Shunday qilib, bola shaxsining rivojlanishida tarbiya ham yetakchi olib, tarbiya tufayli nasl-nasabi, oila muhiti, ijtimoiy muhit tart yondashuv qaror topgan:

1. 
   
   
   Biologik yondashuv - inson tabiiy mavjudot boma instinkt va ehtiyojlar natijasidir. Inson jamiyat talablariga boiladi, faqat hayotiy faoliyati davomida boshqalar bilan doimiy muloqot va ijtimoiy guruhlarning tanalganligi - qiziqishlari, qobiliyatlari ijtimoiy hodisa sanaladi.
   
   
   
2. 
   
   
   Yaxlit yondashuv - shaxs yaxlit tavsifga ega boziga xosliklar, balki turmush tarzi ham tarsatadi. SHu bilan birga ijtimoiy hayot natijalari - motiv, maqsad, qiziqish kabilar ham uning rivojlanishida muhim rol ort - bilologik, ijtimoiy, psixologik va yaxlit yondashuv qaror topgan.
   
   4.Rivojlanishning yosh va olgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlar yosh xususiyatlari deb ataladi. Ana shu yosh xususiyatlarni hisobga olgan holda tasiri kuchli bolgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlar yosh xususiyatlari deb ataladi.
   
   Bolalarning tarbiyasiga tori yondashish, uni muvaffaqiyatli osishi ham, rivojlanishi ham, psixik taraqqiy etishi ham turli yosh davrlarida turlicha bo tganlar.
   
   Bolaning olishi mumkin.
   
   Masalan, koayrat yoki ginchoqligi yoki ishga tez kirishib ketishi kabilar nerv faoliyati tizimining talib, oziga xos xususiyatini bilish uchun temperamentning umumiy tiplari va bolaning o rganish, metodikasini bilish muhim. Temperament (lot. maziga xos rivojlanish qonuniyatlari ham mavjud. Bolaning jismoniy va psixik kamoloti quyidagi davrlarga bodaklik davri - chaqaloqlik (1 oy) davri tugagandan to bir yoshgacha bochagacha bolgan yosh davri - 3 yoshdan 7 yoshgacha.