Режа: Сезги ҳақида тушунча Сезгиларнинг нерв – физиологик асослари Сезгилар таснифи ва турлари

• МАВЗУ: СЕЗГИ

• РЕЖА:
• Сезги ҳақида тушунча
• Сезгиларнинг нерв – физиологик асослари
• Сезгилар таснифи ва турлари.
• Сезги турлари
• Сезгиларнинг умумий қонуниятлари
• Сезги борасидаги назариялар

• Сезги деб, атрофимиздаги нарса ва ҳодисаларнинг сезги аъзоларимизга бевосита таъсир этиши натижасида уларнинг айрим белги ва хусусиятларини миямизда акс эттирилишини айтамиз.
• Сезгининг ҳосил бўлиши учун қуйидагилар зарур:
• Сезги аъзоларига таъсир этадиган нарса ва ҳодисанинг бўлиши.
• Сезувчи аппарат, яъни анализаторнинг мавжуд бўлиши.
• Сезгиларнинг нерв физиологик асосини И.П.Павлов таъбири билан айтганда анализатор аппарати ташкил этади.

• Анализатор – ташқи ва ички муҳитдан келадиган таъсиротларни қабул қилиб олиб, физиологик жараён бўлган қўзғалишни психик жараёнга, яъни сезгиларга айлантирувчи нерв механизмлари тизими. Анализатор аппарати 3 қисмдан ташкил топган бўлиб, улар қуйидагилардан иборат:

• анализаторнинг периферик бўлимининг марказий анализатор билан боғлайдиган йўлларни очадиган афферент (марказга интилувчи) ва эфферент (марказдан қочувчи) нервлар;

• периферик (рецептор) – ташқи қувватни нерв жараёнига ўтказадиган махсус трансформатор қисми;

• анализаторнинг периферик бўлимларидан келадиган нерв сигналларининг қайта ишланиши содир бўладиган қобиқ ости ва қобиқ бўлимлари.

• Инглиз олими Ч.Шеррингтон томонидан рецепторнинг қаерда жойлашганлигига қараб, сезгиларни уч турга бўлади:

• Экстрорецептив сезгилар ташқи муҳитдаги нарса ва ҳодисаларнинг хусусиятларини акс эттиришга мослашган ҳамда рецепторлари тананинг сиртқи қисмида жойлашган сезгилар;

• Интерорецептив сезгилар ички тана аъзолари ҳолатларини акс эттирувчи ҳамда рецепторлари ички тана аъзоларида, тўқималарда жойлашган сезгилар;

•