Режа: Сезги ҳақида тушунча Сезгиларнинг нерв – физиологик асослари Сезгилар таснифи ва турлари

Билинар – билинмас сезги ҳосил қилувчи қўзғатувчининг минимал кучи сезгирликнинг қуйи чегараси дейилади.

• Сезги чегарасининг меъёри қанчалик кичик бўлса, мазкур анализаторнинг сезгирлиги шунчалик юксак бўлади.

• Формуласи Е=—

• P1

• Е – сезгирлик Р-қўзғатувчининг таъсир меъёри.
• Сезгининг мутлақо юқори сезувчанлиги деб қўзғатувчининг куч билан таъсир қилишига айтилади.
• Сезгилар ўртасидаги биланар–билинмас фарқни ҳосил қилувчи иккита қўзғатувчи ўртасида мавжуд бўлган минимал фарқ ажратиш чегараси ёки айирма чегараси деб аталади.

• Фарқланишнинг аксарият анализаторлари учун доимий бўлган нисбий ўлчаш билан белгиланади.

• Кўриш анализатори учун бу нисбат тахминан

• Эшитиш анализатори учун бу нисбат тахминан

• Тактил анализатори учун бу нисбат тахминан

• Немис физиги Г.Фехнер (1801-1887) Вебер ўтказган тажрибаларда олинган маълумотларга асосланиб, сезгиларнинг жадаллиги қўзғатувчининг кучига боғлиқлигини қуйидагича шаклида ифодаланган эди.
• S = KLg j +C
• Бунда S – сезгининг жадаллигини, j – қўзғатувчининг кучини, K ва C константлар ўзгармас, доимийлиги ва миқдорларни билдиради. Психофизик қонун номи билан юритиладиган қонун қуйидагича изоҳланади. Сезгининг жадаллиги қўзғатувчи кучининг логарифмига пропорционалдир. Ёки қўзғатувчининг кучи геометрик прогрессия йўли билан оша борган тақдирда сезгиларнинг жадаллиги арифметик прогрессия йўли билан ошади. Бу қонун Вебер - Фехнер қонуни ҳам деб аталади

• Адаптация – ёхуд мослашув – сезги органлари сезгирлигининг қўзғатувчи таъсири остида ўзгариши демакдир.
• Адаптация (ёки мослашиш) икки турга бўлинади:
• а) негатив адаптация;
• б) позитив адаптация.

• Позитив адаптацияда кучсиз қўзғатувчи таъсири остида сезгирлик ошади. Кўриш анализаторида позитив адаптация, қоронғулик адаптацияси дейилади.

• Негатив адаптация икки хил бўлади:
• а) қўзғатувчининг давомий таъсиридан сезгирлик йўқолади. Масалан, қўлимизга юк қўйилса сезамиз, аммо вақт ўтиши билан сезмай қоламиз.
• б) кучли қўзғатувчи таъсиридан сезгирликнинг сусайиши.

•