Reja: Qadimgi sharqda (Hindiston va Xitoy) falsafiy maktablar Markaziy Osiyoda "Avesto" ta'limotidagi falsafiy qarashlar

birinchi sababni xudo deb biladi. Undan keyingi sabablarni materiya bilan bog‘laydi. Materiya o‘z sababiga, ya’ni xudoga xos bo‘lgan barcha xususiyatlarga egadir. Uningcha, materiyasiz, ya’ni oqibatsiz sabab ham bo‘lishi mumkin emas. Dunyo, tabiat xudo tomonidan qisqa muddat ichida yaratilgan emas, deydi olim. Uning fikricha, dunyo xudodan boshqa moxiyatga ega bo‘lgan borliq bo‘lmasdan, xudoninng zuhr etilishidir. Tabiatning bu xolga kelishiga qadar bir qancha vaqtlar, jarayonlar o‘tgan. SHunday qilib, Forobiy barcha mavjudotni, olamni, materiyani birinchi sabab – xudodan keltirib chiqaradi. Forobiyning fikricha, materiya olamdagi narsa va xodisalarning asosidir. Dunyoning moddiy asosi yoki materiya tuproq, suv, xavo, olov va osmondan iborat bo‘lib, Forobiy ta’limoticha, osmon jismlari ham erdagi jismlar ham ana shu unsurlarning birikuvidan vujudga keladi. Forobiy fikricha, olamdagi har bir predmet materiya va shakldan iborat bo‘lib, materiya ham shakl, ham teng axamiyatga ega bo‘lgan sabablardir, deydi. U harakat materiyaning ob’ektiv xususiyati, moddiy olam esa harakatning manbaidir: olamdagi predmet va xodisalar to‘xtovsiz harakat va o‘zgarishda, harakat va o‘zgarishning sababi esa boshlangich moddiy elementlarning turlicha qo‘shilishidadir, degan fikrni ilgari suradi.