Рeжа: Пул маблағлари ва қисқа муддатли молиявий инвестициялар ҳисобининг

2. Касса муомалаларини ҳисобга олиш
Касса муомалаларини юритиш Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг 1998 йил 24 январдаги 376-сонли Қарори билан тасдикланган «Юридик шахслар томонидан касса муомалаларини юритиш қоидалари» билан тартибга солинади. Бевосита корхона кассасидан нақд пулни олиш ва сарфлаш билан боғлиқ бўлган муомалалар касса муомалалари жумладан киради. Барча мулкчилик шаклидаги корхоналар ўз кассаларида накд пул қолдикдари чегарасида накд пулларни саклаб туришлари ва уларни тушумдан олиб, меъёрлар чегарасида фойдаланишлари мумкин.
Касса муомалаларини олиб бориш учун корхона штатидан кассир ажратилади. У ўзи тузиб олган барча бойликларнинг бут сақланиши учун тўлиқ моддий жавобгар шахс ҳисобланади. Кассирни тайинлаш бўйича буйрук чиқканидан сунг корхона раҳбари уни ўпималаларини олиб бориш тартиби билан таништириши, тўлиқ якка моддий жавобгарлик ҳақида у билан шартнома тузиши шарт. Кассир ўз вазифаларини хеч кимнинг зиммасига юклай олмайди. Кассирни вақтинчалик алмаштиришга эҳтиёж тугилганида корхона раҳбарининг Қарори асосида унинг вазифалари бошқа ходим зиммасига юкланади. Ўз навбатида у билан тўлиқ моддий жавобгарлик тўғрисида шартнома тузилади. Кассир тўсатдан ишини ташлаб кетишга мажбур бўлганида (касал бўлганида ва бошқа ҳолларда) унинг тегишили бойликларни корхона раҳбари тайинлаган шахслардан иборат комиссия бошқа кассирга утказади. Бунда кайта ҳисоблашиш натижалари ва бойликларни бериш ҳақида далолатнома тузилади, унга комиссия аъзолари имзо чекади.
Корхона раҳбари пул маблағларининг кассада бут сақланишини таъминлайдиган шарт шароитларни яратиши лозим. Касса учун керагича жихрзланган алоҳида хона, сейф ўрнатилиши зарур. Иш охирида кассир касса сейфини калит билан бекитиши ва сургучли муҳр  билан муҳрлаши шарт. Сейф калити ва мухр кассирда сақланади, калитнинг бошқа нусхалари кассир муҳрлаган пакетлар, кутичаларда корхона раҳбарида туради.
Кассир накд пул белгилари ва тангаларни кассага қабул килиб олишда Ўзбекистон Республикаси миллий валютасининг тўловга яроклилик аломатларини аниқлаш қоидаларига риоя қилиши лозим. Бу қоидаларга мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Марказий Банкининг ишончлилигига шубҳа тугдирмайдиган ҳамда Ўзбекистон Республикаси Гербининг тасвири
атайлаб бузиш аломатлари булмаган, шунингдек бўзилиш тарзидан қатъий назар юза томони (унги)да қийматининг тўлиқ миқдори ва тасвири сақланган ҳарфли серия ва ракамлари тўлиқ сақланган когоз пуллар ва тангалар тўловга ярокли ҳисобланади.
Қуйидаги камчиликларга эга бўлган когоз пулларни корхоналар тушум сифатида сўзсиз қабул қилиши ва банкка топшириши шарт:
- исталган жойида тешиклар, йиртиклар, кирилган жойлар, доглар, калам ва сиёҳда ёзилган ёзувлар бўлган когоз пуллар;
- йиртилган ва шу йиртилган жойидан элимлаб ёпиштирилган, лекин иккала кисм ҳам бир когоз пулга тегишли бўлган когоз пуллар;
- буёк тегиб, ўз рангини ўзгартирган жойлари бўлган когоз пуллар;
- тўлиқ катталиги сакланиб колмаган когоз пуллар.
Ҳисоб-китоб счётидан кассага олинган пул ишчи-хизматчиларга иш ҳақи, мукофот тўлаш, нафака бериш, хизмат сафари ҳаражатларини коплаш ва бошқа максадлар учун сарфланади. Банкдан олинган маблағлар белгиланган максадлар учун сарфланиши лозим.
Корхона кассасига накд пулларни қабул қилиш КО-1 шаклидаги касса кирим ордери билан амалга оширилади. У икки киемдан иборат: кирим ордери (бланкнинг чап кисми) ва унга оид квитантсия (унг кисми). Касса кирим ордерини бухгалтерия ёзиб беради ва бош бухгалтер ёки у ваколат бергал шахс томонидан имзоланади. Кирим ордерини кассага топширишдан олдин, албатта, кирим ва чиқим ҳужжатларини кайд қилиш журналида (Ко-3 ёки КО-4 шакли) кайд қилиниши лозим. Журнал икки киемдан иборат: чап кисмида кассага келиб тушган пул маблағлари, унг кисмида сарфланган пул маблағлари кайд қилинади.