Reja: Odam genetikasining asosiy hollari. Odam kariotipi

2.Odam kariotipi.
Hujayraning genetik apparati –xromosoma interfaza davrida bir-biriga chirmashgan nozik iplar shaklida ya’ni xromatin shaklida ko’rinadi. Bu yadro tuzilmalari yaxshi bo’yalganligi uchun nemis olimi V.Valdeyr xromosomalar chromo rang soma—tana deb ataladi. Xromatin tarkibidagi DNK nukleogistonlar bilan qismlar bilan birgalikda hosil qilgan nukleoproteid kompleksi turlicha bo’ladi va natijada har bir xromosomaga mos ravishda getero va euxromatin hosil bo’ladi. Geteroxromatin o’ta spirallashib ketgan xromatin qismi bo’lib , elektron mikroskopda ancha zich ko’rinadi. Euxromatin esa elektron jihatdan och mayda donador xromatin bo’lib hisoblanadi. DNK va nukleogistonlar birgalikda DNK molekulasining spirallashuvi o’ta bo’rtib siqilishi superspirilizatsiya’ni ta’minlaydi. Superspirilizatsiya natijasida DNK dagi genitik informatsiya uchun faol bo’lgan ochiq yuza berk bo’ladi va irsiy ma’lumot shu qismdan berilmay qoladi. O’z navbatida hujayraning funksional holatiga qarab xromosomada geteroxromatin va euxromatin egallagan joylar o’zgarib turadi. Hujayra faoliyatining jadallashuvi ayrim yadroning bari geteroxromatinlarining 12
euxromatinga aylanishi bilan yuzaga keladi. Bunday xromatin fakultativ geteroxromatindir. Euxromatinlashmaydigan xromatin esa konstitutiv geteroxromatin deyiladi. Hujayralar faoliyatining susayishi yadro xromatinining euxromatin egallagan joyini kamaytiradi, ya’ni euxromatin DNK si spirilizatsiyaga uchrab, geteroxromatinga aylanib boradi.
Interfaza holatidagi genetik omil tuzilmalari bo’linish boshlanishi bilan xromosomani shakllantiradi. Xromosoma bo’linishining metafazasida butunlay shakllanadi.
Xromosomalarning shakli ulardagi sentromeraning joylashishiga ko’ra uch xil bo’ladi. Metasentrik ,submetosentrik va akrosentrik.
Metasentrik xromosomalarda sentromera xromosomaning o’rtasida joylashganligi uchun xromosomalar teng yelkali bo’ladi.
Submetasentrik xromosoma larda sentromera xromosomaning o’rtasida joylashgan bo’lmaydi. Shuning uchun xromosoma yelkalarining uzunligi har xil bo’ladi.