Reja: Nyutonning qonunlari

Ишқаланиш кучлари. Mexanikaga oid masalalarni xal etishda tortishish kuchlari va elastiklik kuchlari bilan bir qatorda ishqalanish kuchlari bilan xam ish ko‘rishga to‘g‘ri keladi. Bir-biriga tegib turgan jismlar yoki bir jismning o‘zaro tegib turgan bo‘laklari bir biriga nisbatan ko‘chganda xosil bo‘ladigan kuchlar ishqalanish kuchlari deb ataladi.

2.4 – расм

Ishqalanishlarni ikki toifaga bo‘lish mumkin: tashqi ishqalanishlar va ichki ishqalanishlar. Sirtlari o‘zaro tegib turuvchi qattiq jismlarniig bir-birlariga nisbatan bo‘lgan xarakatga tashqi ishqa­lanish deb ataladi. Tashqi ishqalaiishga misol qilib, biror qattiq jism sirtida ikkinchi qattiq jismning sirpanishda xosil bo‘ladigan ishqalanishni keltirish mumkin. Berilgan jismning turli xil qismlarini bir-biriga nisbatan ko‘chishlari tufayli vujudga keluvchi ishqalanish ichki ishiqalanish deb ataladi.

Ichki ishqalanishga misol qilib, quvur bo‘ylab oqayotgan suyuqlik yoki gazning quvur sirtidan turli masofada bo‘lgan qatlamlarining turli tezliklarda xarakatlanishini keltirish mumkin.

Tashqi va ichki ishqalanishlarni yana quruk va suyuq (qovushqoq) ishqalanishlarga ajratish mumkin. Qattiq jismlarming quruk sirtlari orasida xosil bo‘ladigan ishqalanish quruk ishqalanish deb ataladi. Suyuqlik yoki gazning turli qatlamlari orasida xosil bo‘ladigan ishqalanish suyuq ishqalanish deb ataladi.