Reja: Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi konvensiya

Mavzuga doir: 

• 
  O‘zbekistonda nogironligi bo‘lgan shaxslar ishlari bo‘yicha idoralararo kengash tuzildi
  
• 
  Nogironligi bor bo‘lgan shaxslar uchun “to‘siqsiz muhit”ni shakllantirishimiz lozim — Tanzila Norboyeva
  
• 
  Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiya — Toshkent: Baktria press, 2013, 56 b.
  
• 
  Mazkur nashrning asosiy maqsadi davlat idoralari, jamoatchilik, NNTlar va OAVlarini BMTning “Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiya” hamda “Nogironlarning
  
• 
  huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiyaga Fakultativ protokol” g‘oyalari va qoidalari bilan
  
• 
  tanishishtirish. SHu bilan birga, nogironligi bor odamlarning huquq va manfaatlarini
  
• 
  ilgari surishda hamda Konvensiyani ratifikatsiya qilinishiga, kelajakda ushbu hujjatga
  
• 
  doir hisobdorlik va monitoring masalalarida ko‘maklashishdadir.
  
• 
  Nashr aholining keng doirasi uchun mo‘ljallangan bo‘lib, nogironligi bor odamlarning
  
• 
  huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash bo‘yicha xalqaro standartlar
  
• 
  bilan bevosita tanishish, milliy normalarni ularga muvofiqlashtirish bo‘yicha qo‘shimcha
  
• 
  chora-tadbirlarni belgilash va amalga oshirish maqsadlariga xizmat qilishi shubhasizdir.
  
• 
  O‘zbekistonda birinchi marotaba davlat tilida nashr etilayotgan BMTning “Nogironlar
  
• 
  huquqlari to‘g‘risida”gi Konvensiya hamda “Nogironlarning huquqlari to‘g‘risidagi
  
• 
  Konvensiyaga Fakultativ protokol” Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi
  
• 
  milliy markazi, O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza
  
• 
  qilish vazirligi va O‘zbekistondagi Birlashgan Millatlar Tashkiloti Taraqqiyot
  
• 
  Dasturining “Bandlikni ta’minlashda ijtimoiy hamkorlik” qo‘shma loyihasi doirasida
  
• 
  hamkorlikda ishlab chiqildi.
  
• 
  KBK 67.412.2
  
• 
  Nashr o‘zbek tilida chop etilgan.
  
• 
  Bepul tarqatiladi.
  
• 
  Nashrning elektron ko‘rinishdagi nusxasi Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston
  
• 
  Respublikasi milliy markazi www.nhrs.uz, O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va
  
• 
  aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining www.mehnat.uz va BMTTDning
  
• 
  www.undp.uz saytlarida joylashtirilgan.
  
• 
  © Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi milliy markazi, 2013 y.
  
• 
  © O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish
  
• 
  vazirligi, 2013 y.
  
• 
  © BMTTD, 2013 y.
  
• 
  © Baktria press, 2013 y.
  
• 
  ISBN 978-9943-4242-7-2Mundarija
  
• 
  Nogironlar — xalqaro huquq himoyasida
  
• 
  (so‘z boshi o‘rnida). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
  
• 
  Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiya. . . . . . . . . . . 12
  
• 
  Nogironlarning huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiyaga
  
• 
  Fakultativ protokol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 5
  
• 
  Nogironlar — xalqaro huquq himoyasida
  
• 
  (so‘z boshi o‘rnida)
  
• 
  Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasida har bir inson irqi,
  
• 
  terisining rangi, jinsi, tili, dini, siyosiy yoxud boshqa e’tiqodlaridan, milliy yoki ijtimoiy kelib chiqishi, mulkiy yoxud tabaqaviy
  
• 
  yoki boshqa sharoitidan qat’i nazar, barcha huquqlar va erkinliklarga
  
• 
  ega bo‘lishlari shart ekanligi belgilab qo‘yilgan. Bu nogironlarga ham
  
• 
  bevosita va to‘la taalluqlidir.
  
• 
  SHu bilan birga nogironlik buzilgan salomatlik hamda munosabat va muhit to‘siqlari o‘zaro munosabatlari natijasi bo‘lib, bu
  
• 
  nogironlarni jamiyat hayotida boshqalar bilan teng va samarali
  
• 
  ishtirok etishiga halaqit beradi. Xalqaro hamjamiyat buni hisobga
  
• 
  olgan holda, nogironlarning o‘ziga xos xususiyatlarini hurmat qilish
  
• 
  va buni insoniy turfa xillikning tarkibi va insoniyatning uzviy
  
• 
  ajralmas bir qismi sifatida qabul qilish, ularning jamiyatning
  
• 
  siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy hayotida to‘laqonli ishtirok
  
• 
  etishlarini ta’minlashning huquqiy asoslarini yaratgan.
  
• 
  Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh Assambleyasi tomonidan
  
• 
  2006 yil 13 dekabrdagi 61/106-rezolyusiyasi bilan qabul qilingan
  
• 
  “Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiya” hamda “Nogironlarning huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiyaga Fakultativ
  
• 
  protokol” ana shu xalqaro hujjatlarning asosiylari hisoblanadi.
  
• 
  Ularda nogironlarning huquqlari, erkinliklari va qadr-qimmatlarini rag‘batlantirish va himoya qilish, shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy,
  
• 
  ijtimoiy va madaniy huquqlarini va bu huquqlardan boshqalar bilan
  
• 
  teng ravishda foydalanish imkoniyatlarini kafolatlash tamoyillari
  
• 
  belgilab qo‘yilgan.
  
• 
  Ushbu Konvensiyada nogironlarning huquqlari va asosiy erkinliklari, xususan ularning yashash, fuqarolik, huquqiy himoyalanish,
  
• 
  ta’lim olish, salomatliklarini saqlash, boshqalar bilan teng
  
• 
  ravishda mehnat qilish, siyosiy, ijtimoiy, madaniy hayotda, bo‘sh
  
• 
  vaqtni o‘tkazish, dam olish va sport bilan shug‘ullanishda ishtirok
  
• 
  etish, o‘zlari va oilasi uchun etarlicha turmush sharoitiga ega bo‘lish
  
• 
  va ijtimoiy yordam huquqlari e’tirof etilgan va ularni amalga
  
• 
  oshirishning huquqiy kafolatlari belgilangan. Bunda, ayniqsa, 6
  
• 
  nogiron ayollar, bolalar va keksalar huquqlari va erkinliklarini
  
• 
  ta’minlashga alohida e’tibor qaratilgan.
  
• 
  SHu bilan birga, ushbu Konvensiyani ratifikatsiya qilgan yoki unga
  
• 
  qo‘shilgan davlatlarning nogironlarning mustaqil turmush kechirishlari va turmushning barcha jabhalarida har taraflama ishtirok etish
  
• 
  imkoniyatiga ega bo‘lishlari uchun ularning boshqalar bilan teng
  
• 
  ravishda ijtimoiy muhitdan, transport, axborot va aloqa, shu jumladan
  
• 
  axborot-kommunikatsiya texnologiyalari tizimidan, shaharlarda va
  
• 
  qishloq joylarida aholi uchun taqdim etiladigan boshqa ob’ektlar
  
• 
  va xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini ta’minlash borasidagi
  
• 
  majburiyatlari ko‘rsatilgan.
  
• 
  Konvensiyada qayd etilgan qoidalarga rioya etilishi va ishtirok
  
• 
  etuvchi davlatlarning mazkur masala bo‘yicha majburiyatlarining
  
• 
  ijrosini ta’minlashni muvofiqlashtirish va buning monitoringini
  
• 
  amalga oshirish maqsadida BMTning Nogironlar huquqlari bo‘yicha
  
• 
  qo‘mitasi tashkil etilgan.
  
• 
  “Nogironlarning huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiyaga Fakultativ protokol”da ushbu Qo‘mitaning o‘z yurisdiksiyasida bo‘lgan
  
• 
  shaxslarning yoki shaxslar guruhining yoxud ular nomidan ushbu ishtirok
  
• 
  etuvchi davlat tomonidan Konvensiya qoidalari buzilishining jabrdiydalari ekanligi to‘g‘risidagi arizalarini qabul qilish va ko‘rib
  
• 
  chiqish vakolatlari belgilab qo‘yilgan.
  
• 
  “Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiya”ni qabul qilishdan
  
• 
  nogironlarga yanada teng imkoniyatlarni ta’minlash uchun milliy,
  
• 
  mintaqaviy va xalqaro darajalardagi strategiyalar, rejalar, dasturlar
  
• 
  va tadbirlarni rag‘batlantirish maqsadi ko‘zlanganligini alohida
  
• 
  ta’kidlash kerak.
  
• 
  O‘zbekiston Respublikasi hukumati Birlashgan Millatlar Tashkilotining “Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiya”sini
  
• 
  imzolagan. Mamlakatda nogironlarning barcha huquq va erkinliklarini
  
• 
  ta’minlashning mustahkam huquqiy asoslari ham yaratilgan. 2008 yilda
  
• 
  mamlakat parlamenti yangi tahrirdagi “O‘zbekiston Respublikasida
  
• 
  nogironlarni ijtimoiy himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonunni qabul
  
• 
  qilganligi, 2011 yilda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
  
• 
  “2011–2015 yillarda yolg‘iz keksalar, pensioner va nogironlarni
  
• 
  ijtimoiy himoya qilishni yanada kuchaytirish bo‘yicha qo‘shimcha 7
  
• 
  chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Qarori, boshqa normativ-huquqiy
  
• 
  hujjatlar qabul qilinganligi va ular ijrosi sobitqadamlik bilan
  
• 
  ta’minlanayotganligi — buning yaqqol dalolatidir.
  
• 
  Mazkur amaldagi qonunchilikka muvofiq, davlat nogironlar
  
• 
  turmush faoliyatining cheklanganligini baholash asosida, ularning
  
• 
  ijtimoiy yordam hamda himoyaga bo‘lgan ehtiyojlari hisobga olinishi
  
• 
  ta’minlanishini, nogironlarni reabilitatsiya qilish va ijtimoiy
  
• 
  himoya qilish dasturlari amalga oshirilishini, ularning jamiyat bilan
  
• 
  uyg‘unlashishi uchun sharoitlar yaratilishini ta’minlash yuzasidan
  
• 
  zarur chora-tadbirlar ko‘rilishini kafolatlaydi.
  
• 
  O‘zbekistonda nogironlarni ijtimoiy himoya qilish sohasidagi
  
• 
  davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari quyidagilardan iborat:
  
• 
  birinchidan, nogironlarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy
  
• 
  manfaatlarini ta’minlash;
  
• 
  ikkinchidan, nogironlarning kamsitilishiga yo‘l qo‘ymaslik;
  
• 
  uchinchidan, nogironlarning sha’ni va qadr-qimmatini himoya qilish;
  
• 
  to‘rtinchidan, nogironlarning huquqlari va ular uchun imkoniyatlar
  
• 
  tengligini ta’minlash;
  
• 
  beshinchidan, nogironlarni ijtimoiy himoya qilish to‘g‘risidagi
  
• 
  qonun hujjatlariga rioya etilishini ta’minlash;
  
• 
  oltinchidan, nogiron bolalarning maktabgacha va maktabdan tashqari
  
• 
  ta’limini, nogironlarning kasb tayyorgarligini, umumiy o‘rta, o‘rta
  
• 
  maxsus, kasb-hunar va oliy ta’lim olishini ta’minlash;
  
• 
  ettinchidan, davlat organlari hamda ular mansabdor shaxslarining
  
• 
  nogironlar huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini
  
• 
  ta’minlash borasidagi faoliyatining oshkoraligini hamda ochiq-oydinligini ta’minlash;