Reja: Noallel genlarning o‘zaro ta’siri Reparatsiya genlarini faolligini xilma xilligi Pleyotrapiya haqida umumiy ma’lumot

Oddiy va murakkab fermentlarning uchlamchi qurilishida ma’lum bir funktsiyani bajaruvchi maxsus markazlar mavjud.
Faol markaz ko’pincha ferment molekulasining yuzasida botiq yoki tirqish ko`rinishidagi qismidir. Shakli bo`yicha faol markaz uning ichiga kiradigan substrat molekulasiga komplementar - mos keladi. Faol markaz fermentning s’esifikligini va katalitik faolligini ta’minlaydigan, fazoda ma’lum ravishda orientasiyalangan bir qator funksional guruhlardan iborat. Ular orasida substratga yaqinlikni, ya’ni s’esifik bog`lanishni ta’minlaydigan kontakt yoki aloqa qismi hamda substratni ximiyaviy o`zgarishini ta’minlaydigan katalitik faol markaz farq qilinadi. Odatda fermentning faol markazini polipeptid zanjirning 12-16 ta aminokislota qoldiqlari tashkil qiladi. Faol markazni tashkil etadigan aminokislotalar polipeptid zanjirning fazoviy taxlanishida ular yaqinlashib, faol markazni tashkil etadi. Bundan fermentativ faollik uchun polipeptid zanjir qolgan qismining zarurligi yo`q, degan xulosani chiqarish kerak emas, chunki molekulaning boshqa qismlari faol markazning fazoda uch o`lchovli konfigurasiyasini belgilab, guruhlarning reaksiya qobiliyatini ta’minlaydi.
Oddiy fermentlarda faol markazning aloqa va katalitik qismlarining katalitik qismlarining funksional guruhlari vazifasini aminokislotalarning faqat yon radikallari bajaradi. Murakkab fermentlarda esa bu jarayonlardagi asosiy vazifani kofaktorlar bajaradi.
Kataliz jarayonida fermentlarning quyidagi funksional guruhlari ishtirok etadilar:
dikarbon aminokislotalarning COOH va polipeptid zanjirning uchki COOH guruhlari;
 lizin va polipeptid zanjirning NH2 guruhi;
 argininning guanidin guruhi;
 tri’tofanning indol guruhi;
 gistidinning imidazol guruhi;
 serin va treoninning OO’ guruhi;
 sisteinning SH va sistinning disulfid guruhi;
 metioninning tioefir guruhi;
 tirozinning fenol guruhi;
 alifatik aminokislotalarning gidrofob zanjiri va fenilalaninning aromatik halqasi.
polipeptid zanjirning sanab o`tilgan aminokislota qoldiqlarini fizik-ximiyaviy xossalari mos keladigan substrat bilan aloqani belgilaydi. Aminokislotalarning gidrofob radikallari substratning qutbsiz qismlariga mos keladi. Qutbli guruhlar esa kislotali yoki ishqoriy xossalarga ega bo`ladi. Muhit RNK ining o`zgarishi ularning kislota-asosli xossalarini o`zgartiradi va substratning turli xil guruhlari bilan aloqasiga olib keladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR :

1. 
   ALimov I., Sonin N., To’xtayev A., Zikiryayev A. Sitologiya va genetika asoslari. Toshkent “ yangiyo’l poligraph service” -2014
   
2. 
   Abdulov I.A., Qqodirov N.Z. –Sitologiya. -Toshkent -2014
   
3. 
   Mavlonov O. -Biologiya – Toshkent “ Nihol “ nashriyoti -2008
   
4. 
   Eshnazarov K.Sitologiya. Toshkent 2001
   
5. 
   Boyqobilov T.B., Ikromov T.X. Sitologiya. Toshkent “O’qituvchi”. 1980 6.Xoliqov P.X.,
   
6. 
   Sharofiddinxo’jayev N.Sh., Olimxo’jayeva P.R. va b. Biologiya. Toshkent. “Ibn Sino”, 1996