Режа: Никколо Макиавеллининг хаёти ва ижоди

ОЛИЙ ҲАЗРАТЛАРИ ЛОРЕНЦО ДЕИ МЕДИЧИГА — НИККОЛО МАКИАВЕЛЛИДАН

Одатда, ҳукмдорни хурсанд этиш ва оқибатда меҳрини қозониш ниятида, одамлар бисотидаги энг ардоқли нарсаларидан отми, қурол-яроғми, ажойиб матоларними ёки қимматбаҳо тош, зебу зийнатларми, хуллас, ҳукмдорларнинг шаъну шавкатига мос келадиган буюмларни совға қиладилар. Мен эса, Сизга бўлган садоқатимга гувоҳлик бера оладиган ашёни излаб-излаб, тасарруфимдаги мол-мулк ичидан, ўтмиш воқеаларини ва шу кундаги жараёнларни, кўп йиллик ўрганишим туфайли тўплаган — буюк инсонларнинг буюк ишлари ҳақидаги билимимдан бошқа қимматлироқ нарса тополмадим. Тўплаган билимларимни мушоҳада қилишга ҳам кўп вақт сарфлаб, фикрларимни мўъжазгина бир битикчага жамладимки, уни Сизга юборишга жазм этдим. Ушбу иншоимни Сизга юзма-юз туришга нолойиқ деб ҳисобласам-да, Сизнинг ўта кечиримли феълингизга ҳамда кўп йиллик хавф-хатарлар, хавотир ва ташвишлар эвазига топилган билимларимни жуда қисқа вақт ичида кўриб чиқиш имконини берувчи ушбу асаримдан ортиқроқ нарсани туҳфа қилолмаслигимни сезишингизга ишониб, уни қабул қиларсиз деган умиддаман. Ушбуни ёзаётганимда асарим ўзининг ўзгачалигию мавзусининг ўта муҳимлиги билангина тан олинишини истаганим, акс ҳолда, ном-нишонсиз йўқ бўлиб кетишига розилигим учун, баъзиларга ўхшаб тилини ҳашамдор, услубини гажакдор қилишни, жарангдор сўзларни ишлатишни асло ўйламадим. Кўнглимдан кечган яна бир туйғу шуки, паст табақадан чиққан, ҳақиру фақир бир кимса давлат ишларига аралашиб, ҳукмдорларнинг хатти-ҳаракатларини муҳокама этиш, йўл-йўриқ кўрсатишдек сурбетликка борибди деган фикр пайдо бўлмаслигини истардим. Зероки, манзара чизаётган рассом, тоғ ва тепаликларни тасвирлайман деса водийга тушиши ва, аксинча водийни тасвирлайман деса тоққа чиқиши зарур бўлганидек, элни билиш учун ҳукмдор бўлиш керак, ҳукмдорларни билиш учун эл қаторида юриш шарт.
Ўтинчим борки, ушбу камтарин совғани Олий ҳазратлари менинг юрагимни эгаллаган туйғуларга ҳамоҳанг туйғу билан қабул қиладилар; агар сиз ушбу асарни қунт билан ўқиб мушоҳада этишга қарор берсангиз Сиз Олий ҳазратларининг юксак фазилатларингизга лойиқ келувчи буюкликни тақдирдан тилашим нечоғлик чексизлигини сезиб оласиз. Ва агарда, Сиз Олий ҳазратлари насибангизга яраша кўтарилган юксаклигингиздан — мен судралиб юрган тубанликка кунлардан бир кун назар ташлаб қолсангиз, тақдирнинг энг қаттиқ таънаю дашномлари менинг чекимга ноҳақ равишда тушаётганлигини кўрган бўлардингиз.