Reja: Mustahkamlik

ekv _{2 2}
bo‘ladi.

Plastik materiallar uchun
_{k } ^ îq .ch
^ îêñ
. Bu yerda _oq.ch
– cho‘zilishda

oquvchanlik chegarasidagi kuchlanish, _oq.s – siqilishda oquvchanlik chegarasidagi kuchlanish.

Mo‘rt materiallar uchun
_{k } ^ v.ch
^ v.s
ga teng bo‘lib, _v.ch –

cho‘zilishdagi vaqtinchalik qarshilik, _v.s – siqilishdagi vaqtinchalik qarshilik.
Agar _oq.ch = _oq.s va k = 1 bo‘lsa (5.38), (5.39) ifodalar (5.33) va (5.34) ifodalar bilan ustma – ust tushadi.


Misol: Cho‘zilishga ishlayotgan sterjenning qiya kesimida yotuvchi nuqtaning kuchlanish holatini ko‘ramiz (4.20-rasm). (4.16) ifodadan ma’lumki, eng katta normal va urinma kuchlanishlar _, _, sterjenning bo‘ylama o‘qiga 45⁰ burchak ostida yotgan kesimda hosil bo‘lar edi. «Qiya» tekislikka nisbatan 90⁰ burchak ostida kesim o‘tkazib (5.9a-rasm), hosil bo‘lgan elementar yuzachani ajratib olamiz (5.9b- rasm). Bu yuzachani qirralariga _, _, kuchlanishlar ta’sir qiladi.

5.9-rasm. Cho‘zilish deformatsiyasida qiya kesimlardagi kuchlanishlar:

1. 
   sterjendan qiya kesimlar orqali ajratib olingan element; b) elementar yuzachaga ta’sir etayotgan kuchlanishlar.
   

Bu holda (5.9b-rasm) bosh yuzachalar, kesib olingan yuzachaga nisbatan 45⁰ burchak ostida joylashgan bo‘lib, ulardan biri sterjen ko‘ndalang kesimida yotadi. Shuning uchun bosh kuchlanish

  ^{ z  y}  ¹
_ 0,5  0,5 _ 1 _{ }

¹ 2 2 2 2
bo‘ladi.
Mustahkamlikning birinchi nazariyasiga asosan _ekv = ₁ = 
bo‘lib, bu holda mustahkamlik sharti   [] ko‘rinishga ega bo‘ladi.
Uchinchi mustahkamlik nazariyasiga asosan
 _ekv    
bo‘lib, mustahkamlik sharti bu holda ham oldingi natija bilan bir xil bo‘ladi.
To‘rtinchi mustahkamlik nazariyasiga asosan

_ekv  
 0,87

bo‘lib, bu yerda birinchi va uchinchi mustahkamlik nazariyasida olingan natijadan kamroq natija kelib chiqadi.
Sterjenning qiya kesimi uchun, turli xil mustahkamlik nazariyalari asosida aniqlangan ekvalent kuchlanishlarning qiymatidan ko‘rinib turibdiki, _ekv ning qiymati, sterjen ko‘ndalang kesimida hosil bo‘ladigan normal kuchlanishga teng yoki undan kichik bo‘lar ekan. Bu holat, sterjenning buzilishi ko‘ndalang kesim tekisligi bo‘ylab bo‘lishi mumkinligi haqidagi farazning to‘g‘riligini tasdiqlaydi.
“Z” O’qiga tik tekislikda kuchlariga teng va qarama-qarshi yo’nalgan kuchlar jufti qo’yilgan bryuslarning deformasiyalanishi buralish deyiladi. Buralish deformasiyasida sterjen kesimlarida ichki zo’riqish kuchlaridan faqat burovchi moment xosil bo’ladi.

Sterjenning ixtiyoriy kesimidagi burovchi moment, xayolan kesib qoldirilgan qismga qo’yilgan brcha tashqi kuchlardan sterjen o’qi z ga nisbatan olingan momentlarning algebravik yig’indisiga teng. Kesimdagi burovchi moment soat strelkasi bo’ylab yo’nalsa, manfiy ishorada soat strelkasiga qarama-qarshi yo’nalishda, musbat ishorada olinadi.

3) Sterjen kesimlarida burovchi moment ta’siridan faqat urinma kuchlanishlar xosil bo’ladi va quyidagicha aniqlanadi.

- burovchi moment
- qutbga nisbatan inertsiya momenti.
- egrilik radiusi.
4) Sterjen kesimlarida xosil bo’lgan eng katta urinma kuchlanishlar sterjen materiali uchun ruxsat etilgan kuchlanishdan ortmasligi shart.

yoki

- qutbga nisbatan qarshilik momenti.

5) Burilishda mustahkamlikka xisoblash sharti formulasidan kesimning shaklini qarshilik momenti qancha katta bo’lsa, shu shaklni kesish buralishda ratsional tanlangan xisoblanadi. Kesim shakli rasional bo’lishi uchun kesimning asosiy qismi shakl og’irlik markazidan mumkin qadar uzoqda joylashtirish kerak.
6) Burilishda eng katta deformatsiya ruxsat etigan kuchlanishlardan ortmasligi shart. Buralishda ko’chish burchakli bo’ladi.

valning burilishdagi bikrlik sharti. Bu erda - siljish uchun Guk qonunidan foydalanib topiladi.

7) Ikkinchi tartibli elastiklik modulining qutbga nisbatan inertsiya momentiga ko’paytmasi burilishdagi bikrlik deyiladi. - buralishdagi bikrlik. (Izox: - cho’zilish va siqilishdagi bikirlik, - egilishdagi bikrlik. -siljishdagi bikrlik.)