Reja: ms excel dasturi. Umumiy ma`lumotlar

3 Excelda iqtisodiy masalalar (APP- amali programmalar paketi) yechish.

M a s a l a. Excel dasturi yordamida quyidagi ma`lumotli jadval tayyorlansin. Natija jadval va diagramma ko`rinishida chop qilish , qurilmasiga chiqarilsin:
Korxonaning xizmat safari harajatlari

TG`r	Boriladigan joy	Yul narxi	Kunlar soni	Kunlik harajat	Kishilar soni	Jami harajat
1.	Sankt-Peterburg	98000	4	750	2
2.	Samarqand	8600	4	250	6
3.	Novosibirsk	108600	8	650	3
4.	Parij	178000	6	1500	2
5.	Moskva	95000	7	1000	3

Mazkur masala uchun "Jami harajat" bandi quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
"Jami harajat" q (2* "yo`l narxi" Q "Kunlar soni", "Kunlik harajat" )* "Kishilar soni"
Excel dasturi yordamida masalani echishni quyidagi reja asosida olib boramiz.
Ish rejasi:
1. Excel ni yuklash.
2. Jadval mavzusini kiritish.
3. Ustun kengligini aniqlash va kiritish.
4. Ustun nomini kiritish.
5. Jadvalni ma`lumot bilan to`ldirish.
6. Ma`lumotli jadvalni diskka yozish.
7. Diskdan ja,dvalni chaqi:rish.
8. Oxirgi ustun formulasini berish.
9. Natijaviy jadvalni hosil qilish.
10. Jadvalni chop qilish.
11. Ustunli va doiraviy diagrammalar hosil qilish.
12. Diagrammalarni chop qilish.
13. Excel dan chiqish.
E ch i sh. 1. Windows ni yuklaymiz. so`ngpa Pusk tugmasi orqali, "PROGRAMMO`" bandini ochib, Microsoft Excel ni tanlaymiz va "sichqoncha" chap tugmasini bosamiz. Natijada Excel ni yuklash uchun asosiy muloqot oynasi ochiladi.
2. Jadvalning birinchi satriga jadval mavzusini kiritamiz:

Korxonaninr xizmat safari harajatlari.

3. Ustun va satr kerakligi etarli bo`lmaganligi sababli, uni kerakli mikdorda o`zgartiramiz. Buning uchun "sichqoncha" ko`rsatkichi orqali A, V, S, D, E, R ustunlarga mos keluvchi chiziqni qistirib olib lozim mikdorda suriladi.
4. Ikkinchi satrdan boshlab ustunlar nomlarini kiritamiz:

TG`r

Boriladigan joy

Yo`l narxi

Kunlar soni

Kunlik harajat

Kishilar soni

Jami harajat

5. Yacheykalarni kerakli ma`lumotlar bilan to`ldiramiz:

1.	Sankt-Peterburg	98000	4	750	2
2.	Samarqand	8600	4	250	6
3.	Novosibirsk	108600	8	650	3
4.	Parij	178000	6	1500	2
5.	Moskva	95000	7	1000	3

6. Fayl buyruqlar to`plamida Soxranit’ kak buyrug`ini beramiz. Komp’yuterning imya fayla so`roviga fayl nomini, masalan ni kiritamiz.
7. Diskdan jadvalni yuklash uchun Fayl buyryqlar to`plamidan Открыть bandini tanlaymiz. Fayllar ro`yhatidan kerakli faylni tanlab (xususan, 8. Oxirgi ustun formulasini beramiz, xususan, shu ustun birinchi satridan foydalanish uchun quyidagi formula o`rinli:
q(2* S4 Q O4 * E4) *R4
Qolgan satrlar uchun ham xuddi shu formulalar uchun joriy satr va ustun kesishuvidagi yacheykaning O`ng past burchagiga "sichqoncha" ko`rsatkichi olib kelinib, chap tugmasi bosilgan holda ko`chiriladi. Bu holda formulalardagi yacheyka nomerlari avtomatik holda o`zgaradi.

TG`r	Boriladigan joy	Yo`l narxi	Kunlar soni	Kunlik harajat	Kishilar soni	Jami harajat
1.	Sankt Peterburg	98000	4	750	2	q(2*C4QD4*E4)*F4
2.	Samarqand	8600	4	250	6	q(2*C5QD5*E5)*F5
3.	Novosibirsk	108600	8	650	3	q(2*C6QD6*E6)*F6
4.	Parij	178000	6	1500	2	q(2*S7 Q D7*E7)*F7
5.	Moskva	95000	7	1000	3	q(2*S8Q D8*E8)*F8

9. Natijada quyidagi jadvalni hosil qilamiz,

TG`r	Boriladigan joy	Yul narxi	Kunlar soni	Kunlik harajat	Kishilar soni	Jami harajat
1.	Sankt-Peterburg	98000	4	750	2	94000
2.	Samarqand	8600	4	250	6	11600
3.	Novosibirsk	108600	8	650	3	171840
4.	Parij	178000	6	1500	2	244200
5.	Moskva	95000	7	1000	3	928750

10. Natijaviy jadvalni chop qilish uchun Fayl buyruqlar to`pla­midan Pechat’ buyrug`ini beramiz.

11. Dastlab V va G ustundagi ma`lumotlar "sichqoncha" ko`rsatkichi orqali siljitib ajratiladi. Co`nrpa Vctavka menyusining Diagpamma bandi tanlanadi. Komp’yuterning na etom liste yoki na novom liste so`roviga mos javob tanlanadi. Diagramma ko`rinishi mactep diagramm dan tanlanadi, so`ngra shag (prodoljit’) tugmasini bosish lozim.
12. Diagrammalarni Fayl menyusining Pechat’ bandi orqali chop qilish mumkin.
13. Excel dan chiqish uchun Fayl menyusiga kirib, dastlab Zakro`t’ bandi ustida "sichqoncha" tugmasi bosiladi va so`ngra shu Fayl menyu­sidagi Vo`xod bandiga "sichqoncha" ko`rsatkichi keltirilib bosiladi.

Tajriba iatijalarini qayta ishlash.

1- misol.
Faraz qilaylik, bitta uskunada tayyorlangan va ixtiyoriy ravishda tanlab olingan 10 ta asbob ustida sindirish tajribasi o`tkazildi. Tanlanmaning musthkamlik chegarasi quyidagi to`plamni hosil qilindi: (1345, 1301, 1368, 1322, 1310, 1370, 1318, 1350, 1303, 1299). Bu tanlanmaga DISP funktsiyasini qo`llash orqali quyidagi nati­jani olishimiz mumkin:
DISP«1345, 1301, 1368, 1322, 1310, 1370, 1318, 1350, 1303, 1299) kattalik (dispersiya) 754,3 ga teng bo`ladi. Dispersiya quyidagi for­mula orqali hisoblanadi:

2 - misol. 30 ta talabaning o`qishga etib kelish vaqti o`rtacha 30 minytni tashkil qilib, o`rtacha farqlanish 2,5 bo`lsin. Agar a 0,05qilib tanlab olinsa, 95 % li ishonch darajasida DOVERIT(0,05;2,5;30) 0,894596 ga teng ekanligini aniqlash mumkin. Boshqacha qilib aytganda, o`qishga etib olishning o`rtacha sarflanishi 30 :1: 0,894596 minutni tashkil etadi. Ishonch oralig`i quyidagi formula asosida hisoblanadi:

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. A. Sattarov. “Informatika va Axborotlar texnologiyasi”. Toshkent, 2002 yil
2. Aripov M., Xaydarov A., «Informatika», T., O`zMU, 2002 yil
3. Информатика и образование. Научно-методический журнал.
4. Информатика. Задачник-практикум в 2т. Москва. Лаборатория Базовых Знаний. 2001.