Reja: Moliyaviy nazorat tizimida ichki auditni o’rni

Mavzu: Ichki auditni tashkil etish asoslari
Kirish
Reja:

1. 
   Moliyaviy nazorat tizimida ichki auditni o’rni
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasida ichki auditni tartibga solish
   
3. 
   Ichki auditorlarni serfikatlashning mahalliy va xorijiy tajribasi
   
4. 
   Ichku audit tekshiruvinatijalarini rasmiylashtirish va y bo’yicha axborot berish
   

Xulosa
Foydalanilgn adabiyotlar

Kirish
Mavzuning dolzarbligi. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida xo’jalik
yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy holati to’g’risidagi ishonchli ma’lumotlarga
ega bo’lishning asosiy quroli bu ichki auditdir. Mamlakatimizda, mustaqil davlat
sifatida olib borilayotgan islohatlar o’zining ijobiy natijalarini ko’rsatmoqda,
xo’jalik yurituvchi sub’ektlar texnik va texnologik yangilashni jadallashtirish va
uni kulamini kengaytirish o’ziga xos richak vazifasini o’tamoqda. Shu xususida
Ushbu maqsadlar uchun ajratilayotgan 13 milliard dollarning 75 foizini ichki manbalar hisobidan moliyalashtiriladigan mablag’lar, qolgan qismini jalb etiladigan xorijiy investitsiyalar tashkil etadi. Ishlab chiqarish qurilishi uchun mo’ljallanayotgan jami investitsiyalarning qariyb to’rtdan uch qismini yangi ishlab chiqarish korxonalarini barpo etish, rekonstruktsiya va modernizatsiya qilish uchun yo’naltirishga to’g’ri kelmoqda.
Investitsiya dasturini amalga oshirishda O’zbekiston Tiklanish va taraqqiyot
jamg’armasi tobora muhim o’rin tutmoqda. 2013 yilda faqat Jamg’arma
mablag’lari hisobidan qiymati 780 million dollarlik 34 tadan ortiq muhim loyiha,
birinchi navbatda, xorijiy sheriklar bilan hamkorlikda barpo etilayotgan ob’ektlarni
moliyalashtirish rejalashtirilmoqda».
Korxona ichki auditi nazoratning bir shakli sifatida bozor munosobatlariga
asoslangan tizimga mos keladi. Korxonaning turli xalkaro tashkilotlarda faol
qatnashishi, jahon iqtisodiyot hamjamiyatiga qo’shilishi jarayonida iqtisodiyko’rsatkichlarni xorijiy mezonlarga taqqoslanishi ichki auditning uslubiy
tamoyillarini jahon amaliyotida qabul qilingan standartlar talabiga javob berishini
ta’minlashni talab etmoqda.

1. 
   Moliyaviy nazorat tizimida ichki auditni o’rni
   

Rivojlanayotgan bozor munosabatlari, eng avvalo, iqtisodiy erkinlikni ifodalaydi. Bir xo’jalik yurituvchi sub’ektning erkinligi bir vaqtning o’zida uning mahsulotini sotib olish yoki olmaslik, unga o’z narxlarini taklif qilish va o’z bitim shartlarini belgilash imkoniyatiga ega bo’lgan boshqa xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning erkinligi bilan birga keladi. Shu bilan birga, iqtisodiy munosabatlarga kiruvchi barcha bozor ishtirokchilari, birinchi navbatda, o'z manfaati uchun, o'z kompaniyasining foydasi uchun harakat qilishadi, bu esa ob'ektiv ravishda boshqalar uchun zararga aylanishi mumkin, chunki har qanday xo'jalik yurituvchi sub'ekt o'z raqibidan ustun bo'lishga intiladi. o'z mahsulotiga bo'lgan talabning ko'payishi, shu orqali o'z raqobatchisini bozordan siqib chiqarishi raqobat qonunlaridir.
Aytilganlardan tadbirkor uchun muhim xulq-atvor qoidasi quyidagicha: tavakkalchilikdan qochmang, balki uni eng past darajaga tushirishga harakat qiling. Bu to'g'ri tashkil etilgan xo'jalik va huquqiy ish, buxgalteriya hisobi va hisoboti va boshqalar orqali xodimlar va umuman kompaniya faoliyatini doimiy, samarali va o'z vaqtida nazorat qilishni talab qiladi.
Nazorat - bu korxona oldiga qo'yilgan vazifalarni ta'minlash uchun bo'ysunuvchilar tomonidan bajarilgan ishlarning sifatini aniqlash va tuzatish jarayoni. Uning maqsadi zaif tomonlarni va noto'g'ri qarorlarni aniqlash, ularni o'z vaqtida tuzatish va takrorlanishining oldini olishdir. Hamma narsa nazorat qilinadi - materiallar, odamlarning harakatlari. Nazorat samaradorlikni aniqlash va topshiriqning bajarilishini ta'minlash uchun zarur choralarni ko'rish imkonini beradi. Vazifalardan chetga chiqish va tuzatish choralarini ko'rish uchun korxonada kim shaxsan javobgarligini aniq bilish kerak. Faoliyat odamlar tomonidan nazorat qilinadi. Moddiy va pul resurslarining saqlanishi, ularni saqlash, dam olish, hisobga olish va inventarizatsiya qilish, birlamchi hujjatlarni rasmiylashtirish, topshiriqlardan chetga chiqish va tuzatish harakatlari uchun kim javobgar ekanligini bilish;
Samarali nazoratning zaruriy sharti tashkiliy tuzilmaning mavjudligi bo'lib, bu ob'ektiv ravishda boshqaruv apparatida ichki audit xizmatining yaratilishi bilan bog'liq. Ichki auditning vazifalariga boshqaruv organlari va mansabdor shaxslarning vakolatlari, huquq va majburiyatlarini amalga oshirish uchun zarur bo'lgan ichki nazorat tizimini, shuningdek, korxona mansabdor shaxslari va mutaxassislarining iqtisodiy javobgarligining aniq tizimini yaratish kiradi.
Ichki audit buxgalteriya hisobi, moliyaviy tahlil va nazoratni, erishilgan haqiqiy natijani korxonaning maqsad va vazifalari bilan taqqoslash va baholashni o'z ichiga olgan muhim boshqaruv funktsiyasidir. Ichki audit barcha boshqaruv ob'ektlari faoliyatini tizimli ravishda nazorat qiladi, standartlardan chetga chiqish, muayyan ob'ekt oldiga qo'yilgan maqsadlardan chetga chiqish sabablarini aniqlaydi, bu aniqlangan qoidabuzarliklarni tezkorlik bilan bartaraf etishga yordam beradi. Korxonani boshqarish funktsiyasi sifatida ichki auditni tashkil etish uning faoliyatini qat'iy tartibga solishni, mutaxassislarning huquqlari, majburiyatlari va majburiyatlarini, malaka talablarini, korxonaning bo'limlari va xodimlari bilan munosabatlarini belgilashni nazarda tutadi.
Korxonada ichki audit xizmatining ishi korxona rahbari tomonidan tasdiqlanadigan individual va kalendar ish rejalariga muvofiq tashkil etiladi. Har qanday turdagi ishlarni tugatgandan so'ng, ichki auditor korxona rahbariga hisobot taqdim etadi, bu rahbarning e'tiborini aniqlangan yoki mumkin bo'lgan qonunbuzarliklarga qaratish imkonini beradi. Ichki auditorlarning hisobotlarida qo‘yilgan masalalar korxona rahbari tomonidan ko‘rib chiqilganda va auditorlarning tavsiyalarini qabul qilish (qabul qilmaslik) to‘g‘risida rasmiy buyruq chiqarilganda ish tugallangan hisoblanadi.
Auditning muvaffaqiyati mavjud va kelajakdagi muammolarni hal qilish bo'yicha tavsiyalarning mavjudligi bilan baholanadi va uning sifat ko'rsatkichi - auditning to'liqligi, uni amalga oshirish xarajatlari va samaradorligi. Iqtisodiy samaradorlikka huquqbuzarliklarning oldini olish, soliq hisob-kitoblariga o‘z vaqtida o‘zgartirishlar kiritish, soliq imtiyozlarini qo‘llash, hisob siyosatini optimallashtirish, soliq jazolarini sezilarli darajada kamaytirish orqali erishiladi.

2. 
   O’zbekiston Respublikasida ichki auditni tartibga solish
   

Auditorlik faoliyatining “Ichki audit ishini o‘rganish va undan foydalanish” qoidasi (standarti) maqsadlari uchun ichki audit deganda xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan tashkil etilgan, uning rahbariyati va (yoki) mulkdorlari manfaatlarini ko‘zlab ish yurituvchi, ichki audit organlari tomonidan tartibga solinadigan tushuniladi. hujjatlar, buxgalteriya hisobi tartibiga rioya etilishini nazorat qilish tizimi va amaldagi ichki nazorat tizimlarining ishonchliligi.
Ichki audit - bu tashkilotning boshqaruv organlariga yordam ko'rsatish doirasida maxsus nazorat organi vakillari tomonidan amalga oshiriladigan boshqaruv aloqalarini va tashkilot faoliyatining turli tomonlarini nazorat qilish bo'yicha tashkilotning ichki hujjatlari bilan tartibga solinadigan faoliyat (umumiy yig'ilish). xo'jalik shirkati yoki jamiyati ishtirokchilari yoki ishlab chiqarish kooperativi a'zolari, kuzatuv kengashi, direktorlar kengashi, ijroiya organi) xodimlar tomonidan amalga oshiriladigan xo'jalik operatsiyalarining qonuniyligini va ularning korxona uchun iqtisodiy maqsadga muvofiqligini aniqlashda, belgilangan buxgalteriya tartibiga rioya qilgan holda.
Ichki audit - bu tashkilotning iqtisodiy faoliyatini takomillashtirishga qaratilgan mustaqil va ob'ektiv kafolatlar va maslahatlar berish faoliyati. Bu tashkilotga xavflarni boshqarish, nazorat qilish va korporativ boshqaruv tizimlari samaradorligini baholash va yaxshilash uchun tizimli va izchil yondashuvdan foydalangan holda o'z maqsadlariga erishishga yordam beradi.
Ta'kidlash joizki, ichki auditni tashkil etish, maqsadlari, roli va funktsiyalari tashkiliy-huquqiy shakli va mavjud boshqaruv tizimi, mazmuni va o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda xo'jalik yurituvchi sub'ekt rahbariyati va (yoki) mulkdori tomonidan belgilanadi. faoliyati, moliyaviy-xo'jalik faoliyati hajmi va ichki nazorat holati.
Korxonada ichki nazorat tizimini tashkil etishning maqsadlari quyidagilardan iborat:
- korxonaning tartibli va samarali faoliyatini amalga oshirish, shu jumladan rentabellik va yo'qotishlardan himoya qilish;
- korxonaning har bir xodimining boshqaruv siyosatiga rioya etilishini ta'minlash;
- mulkning saqlanishini ta'minlash;
- tartibga soluvchi organlar bilan yaxshi munosabatlarni saqlash.
Tashqi va ichki nazorat yagona nazorat tizimining o'zaro bog'liq, o'zaro bog'liq tarkibiy qismlari bo'lganligi sababli, ichki auditorlar oldida turgan vazifalarni ishlab chiqishda, shuningdek, funktsiyalarni bajarishda audit bilan bog'liq xizmatlarning muhim rolini hisobga olish kerak. aniqrog'i, huquqiy asoslash bilan, bunday ichki audit xizmatlarini taqdim etish imkoniyatini baholash uchun:
- buxgalteriya hisobi va soliq konsaltingi;
- tashkilotning moliyaviy-xo'jalik faoliyatini tahlil qilish, iqtisodiy va moliyaviy maslahat berish;
- boshqaruv maslahati, shu jumladan tashkilotni qayta qurish bilan bog'liq;
- yuridik maslahat, shuningdek, soliq va bojxona nizolari bo'yicha sud va soliq organlarida vakillik qilish;
- buxgalteriya hisobini avtomatlashtirish va axborot texnologiyalarini joriy etish;
- mulk qiymatini baholash, korxonalarni mulkiy komplekslar sifatida baholash, shuningdek tadbirkorlik risklari;
- investisiya loyihalarini ishlab chiqish va tahlil qilish, biznes-rejalarni tayyorlash;
- marketing tadqiqotlarini o'tkazish;
- auditorlik faoliyati bilan bog'liq boshqa xizmatlarni ko'rsatish.
Ichki nazorat tizimini tashkil etishning yuqoridagi maqsadlariga erishish uchun quyidagi vazifalarni hal qilish kerak:
- bosh tashkilot va uning filiallarining moliyaviy-xo'jalik faoliyatini davriy nazorat qilish;
- xo'jalik va moliyaviy faoliyatni tahlil qilish va xo'jalik va investitsiya loyihalarini baholash, bosh tashkilot va uning filiallari buxgalteriya hisobi va ichki nazorat tizimlarining iqtisodiy xavfsizligi. Ushbu muammoni hal qilish alohida alohida bo'linmalar va umuman butun tashkilot faoliyati samaradorligini oshirishga imkon beradi, bu esa ichki audit xizmati oldiga qo'yilgan asosiy maqsadni to'liq bajarish imkonini beradi;
- seminarlar o'tkazish, kadrlar malakasini oshirish va o'qitish, bosh tashkilot va uning filiallari buxgalteriya xodimlarini tanlash va sinovdan o'tkazishda kadrlar bo'limiga yordam berish;
- buxgalteriya hisobi tizimining ishlashini, shu jumladan birlamchi hujjatlarni shakllantirish, ularni tahlil qilish va hisoblarni joylashtirishni nazorat qiluvchi kompyuter dasturlarini soxtalashtirish mumkin emasligiga ishonch hosil qilish;
- korxona mablag'lari o'zlashtirilmasligi yoki samarasiz foydalanilmasligi kerak;
- ichki hisobotdan optimal foydalanish uchun boshqaruv qarorlarini qabul qilish vakolatiga ega bo'lgan shaxslarga tezkor ravishda o'tkazilishi kerak.
- bosh tashkilot va uning filiallari uchun buxgalteriya hisobi, soliqqa tortish, moliya-xo‘jalik faoliyatini tahlil qilish, audit, xo‘jalik huquqi, axborot xizmati bo‘yicha ilmiy ishlanmalar, uslubiy qo‘llanmalar va tavsiyalar nashr etish;
- moliya, soliq, bank va boshqa tadbirkorlik qonunchiligi, investitsiya faoliyati, boshqaruv, marketing, soliqlarni optimallashtirish, korxonalarni ro‘yxatga olish, qayta tashkil etish va tugatish bo‘yicha maslahatlar berish. Joriy ish joyidagi buxgalterga g'ayrioddiy yoki kamdan-kam iqtisodiy vaziyatlarda, shuningdek, qonunchilikdagi jiddiy o'zgarishlarda professional yordam kerak bo'lishi mumkin.
- tashqi auditorlar, soliq organlari va boshqa nazorat qiluvchi organlar vakillari bilan o'zaro hamkorlik qilish.
Muammolarni hal qilish uchun ichki audit xizmati ma'lum huquqlarga ega:
- buxgalteriya registrlari va birlamchi hujjatlarni, naqd pul mablag'lari, qimmatbaho buyumlar va qimmatli qog'ozlarning mavjudligini tekshirish, moliya-xo'jalik faoliyatining smeta, rejalari va boshqa hujjatlarini o'rganish;
- rahbarning buyruqlari, ko'rsatmalari, muassislar, aksiyadorlar, boshqaruv kengashi va mansabdor shaxslar yig'ilishlarining qarorlari, tashkilotlar bilan tuzilgan (tuzalmagan) shartnomalar loyihalari va boshqa hujjatlar bilan tanishish;
- qurilish maydonchalari, hududlar, omborlar, ustaxonalar va boshqa ishlab chiqarish, kommunal va xizmat ko'rsatish binolarini, tayyor mahsulotlar, uskunalar va boshqalarni saqlash joylarini tekshirish;
- moddiy javobgar shaxslarning mol-mulki, inventar buyumlari mavjudligi, holati va saqlanishini tekshirish;
- tashkilotning mol-mulki va majburiyatlarini to'liq yoki qisman inventarizatsiya qilish talabi yoki to'g'ridan-to'g'ri auditor tomonidan tashkilot xodimlari ishtirokida, zarur hollarda seyflar, kassalar, omborlarni muhrlash. , omborxonalar, arxivlar va mablag'larni saqlashning boshqa joylari;
-xo‘jalik muomalalarining buxgalteriya hisobida to‘g‘ri aks ettirilishini nazorat qilish, soliqlar, yig‘imlar va to‘lovlarning to‘g‘ri hisoblanganligini, shuningdek ularning byudjetga va byudjetdan tashqari jamg‘armalarga o‘z vaqtida to‘lanishini tekshirish;
- buxgalteriya hisobi va statistik hisobot ko'rsatkichlarining ishonchliligini, soliqlar va majburiy to'lovlar bo'yicha hisob-kitoblarning to'g'ri tuzilganligini tekshirish;
- auditorlik tekshiruvini o'tkazish uchun zarur bo'lgan hujjatlar, ma'lumotnomalar, hisob-kitoblar, hujjatlarning tasdiqlangan nusxalarini dalolatnoma yoki xulosaga ilova qilish uchun tarkibiy bo'linmalar rahbarlaridan, tashkilot mutaxassislaridan auditorlik tekshiruvi davomida yuzaga keladigan masalalar bo'yicha og'zaki va yozma tushuntirishlar olish huquqi; ;
- segmentlarni boshqarish tizimining samaradorligini tekshirish va ishlab chiqarish-xo'jalik faoliyatini, moliyaviy holatini, to'lov qobiliyatini va tashkilotning tugatilishini tahlil qilish;
-tashkilotni tashqi audit va soliq nazoratiga tayyorlash;
- sudda va hakamlik sudida xo'jalik nizolari bo'yicha tashkilotning mulkiy manfaatlarini ifodalash;
-xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan foydalaniladigan dasturiy ta’minotni baholash;
- alohida holatlar bo'yicha maxsus tekshiruvlar, masalan, suiiste'mollikda shubhalar;
- aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha takliflar va boshqaruv samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish va taqdim etish;
Ichki audit xizmatining javobgarligi uchta asosiy nuqta bilan belgilanadi:
- buxgalteriya hisobi va hisobotining holati, ta’sis hujjatlari, xo‘jalik ichidagi me’yoriy hujjatlarning amaldagi qonunchilikka va tashkilotning huquqiy holatiga muvofiqligi to‘g‘risidagi xulosalarning asosliligi va o‘z vaqtida taqdim etilishi, shuningdek, ishlab chiqarishning erishilgan darajasi va samaradorlik omillari to‘g‘risidagi xulosalar; , iqtisodiy va moliyaviy faoliyat.
- nazorat tizimini tashkil etish, buxgalteriya hisobi, mansabdor shaxslarning javobgarligi, faoliyatni rivojlantirish dasturlari, ishlab chiqarish xarajatlarini optimallashtirish loyihalari, soliqqa tortiladigan bazalar, foyda taqsimoti, fondlarni yaratish va ulardan foydalanish va boshqa masalalar yuzasidan kiritilgan takliflarning asosliligi.
- ishlab chiqarishni tashkil etish, boshqaruv tizimi, boshqaruv tizimlari, buxgalteriya hisobi, xo‘jalik va moliyaviy faoliyatni tahlil qilish usullari bo‘yicha ta’sischilarga, bo‘lim boshliqlariga, mutaxassislar va boshqaruv apparati xodimlariga berilgan maslahatlarning to‘g‘riligi; , huquqiy va boshqa masalalar.
Ichki auditning ob'ektivligi uning xo'jalik yurituvchi sub'ektning boshqaruv tuzilmasidagi mustaqillik darajasi bilan ta'minlanadi. Ichki auditga qo'yiladigan ushbu talab, qoida tariqasida, u faqat uni tayinlagan rahbariyatga va (yoki) mulkdorlarga hamda tekshirilayotgan xo'jalik yurituvchi sub'ektlar rahbarlaridan mustaqil bo'lgan boshqaruv organlariga bo'ysunishi va hisobot taqdim etishi shartligi bilan ta'minlanadi. sub'ekt, tarkibiy bo'linmalar, ichki nazorat organlari va boshqalar.

3.Ichki auditorlarni serfikatlashning mahalliy va xorijiy tajribasi

Ichki audit xizmatining tuzilishi ko'p jihatdan tashkilotning o'ziga xos xususiyatlariga, uning hajmiga va ma'muriyatining aniq maqsadlariga bog'liq bo'lib, tegishli malaka va vakolatlarga ega bo'lgan xodimlar bilan to'ldirilgan, to'g'ridan-to'g'ri va to'g'ridan-to'g'ri axborot bilan o'zaro aloqani amalga oshiradigan bo'linmalarni o'z ichiga oladi. tegishli moddiy-texnik va axborot ta’minotiga ega bo‘lgan hamda tegishli ijro etuvchi organga bo‘ysunadigan aloqa aloqalari.
Ichki audit bo'linmalarini yaratish uchun xo'jalik yurituvchi sub'ektni boshqarishning tashkiliy jihatlarini tavsiflash uchun "xizmat" ("jamoa") tushunchasidan foydalanish mumkin. Xizmat deganda xodim, guruh, byuro, bo'lim, idora, bo'lim yoki boshqaruvning tashkiliy tuzilmasi (tarkibiy bo'linma)ning boshqa elementini o'z ichiga olgan va bir hil boshqaruv funktsiyalari majmuasini bajarishga ixtisoslashgan tashkiliy birlik tushunilishi kerak.
Ichki audit xizmati faoliyatining asosiy ob'ekti tashkilotning moliyaviy-xo'jalik faoliyati hisoblanadi. Nazorat-taftish xizmati faoliyati davomida shakllangan oldingi tartibni ayrim hollarda saqlab qolish, zarur hollarda esa tajribali mutaxassisni ichki audit xizmati vakili sifatida jalb qilish tavsiya etiladi.
Biroq, ichki audit xizmati nazorat va audit xizmatiga qaraganda kengroq vazifalarni hal qiladi. Shuning uchun u nafaqat tashkilotlarning moliyaviy-xo'jalik faoliyatini tekshirish bo'yicha mutaxassislarni, balki to'g'ridan-to'g'ri va teskari aloqalar ko'rinishida axborot bilan o'zaro aloqani amalga oshiradigan boshqa mutaxassislarni (soliq, huquqiy masalalar, moliyaviy tahlil va boshqalar) ham o'z ichiga olishi kerak. tegishli moddiy-texnikaviy va axborot ta’minoti hamda tegishli ijro etuvchi organga bo‘ysunadi.
Shubhasiz, ichki nazorat xizmati xodimlari o'z faoliyatining xususiyatiga mos keladigan ma'lumotga ega bo'lishi kerak. Ichki audit xizmatining bir qismi sifatida tegishli malaka sertifikatiga ega bo'lgan auditorning mavjudligini ta'minlash tavsiya etiladi, chunki u muhimlik va auditorlik riskini baholashga asoslangan tekshirishning o'ziga xos usullariga ega bo'lishi kerak.
Ichki audit xizmatining taxminiy tarkibi va uning a'zolariga xos bo'lgan funktsional majburiyatlarni ko'rib chiqing:
1. Xizmat rahbari (sertifikatlangan auditor) ko‘p qirrali bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lgan, yuqori boshqaruvga iqtisod va moliya sohasida eng malakali maslahatlar bera oladigan eng malakali mutaxassis hisoblanadi. Bosh auditor ideal holda buxgalteriya hisobi, soliq huquqi, iqtisod, moliya menejmenti, umumiy huquq, marketing, umumiy menejment, xodimlarni boshqarish sohasida bilim va amaliy ko'nikmalarga ega bo'lishi va tegishli auditorlik bilim va ko'nikmalariga ega bo'lishi kerak. Bundan tashqari, u yuqori rahbariyat tomonidan tashkilot oldiga qo'yilgan vazifalarni, jamoaning imkoniyatlari va ehtiyojlarini, o'z tashkilotining tashqi aloqalarini bilishi kerak. U kompyuter injiniringi va texnologiyasi sohasida yetarli bilimga muhtoj. Rahbarning funktsiyalarini ko'rib chiqing:
- tekshirishlar jadvalini tuzadi;
- filialni tekshirish va auditorlik protseduralari natijalarini hujjatlashtirish bo'yicha guruh tarkibini belgilaydi;
-moliya-xo'jalik faoliyatini tahlil qila oladi;
- muayyan masalalar bo'yicha maslahatlar beradi;
- bosh tashkilot rahbarining moliya-xo‘jalik masalalari bo‘yicha buyruq va ko‘rsatmalari bajarilishini nazorat qiladi;
- ichki audit xizmati tomonidan amalga oshirilgan ishlar yuzasidan umumiy hisobot tuzadi;
- buxgalteriya hisobi va boshqaruv xodimlarining kasbiy darajasini oshirish uchun uslubiy materiallar ishlab chiqish, soliq qonunchiligining eng yangi talablarini joriy etish bo'yicha seminarlar o'tkazish va hokazo. (hozirda u korxonada soliq hisobini yuritish registrlarini ishlab chiqishda ishtirok etishi mumkin).
2. Bosh tashkilot bilan hisob-kitoblar bo‘yicha mutaxassis:
- filiallar va bosh tashkilot o'rtasidagi moliyaviy oqimlarni tahlil qiladi;
- moliyaviy masalalar bo'yicha maslahat beradi;
- ichki auditning bosh rejasi va dasturini tuzishda ishtirok etadi;
- filiallarning moliyaviy faoliyati ustidan joriy nazoratni amalga oshirishda ishtirok etadi;
- ichki audit natijalari bo'yicha dalolatnoma tuzadi.
3. Filiallar hisobotining kameral va hujjatli auditi bo‘yicha mutaxassis:
- tekshirishlar jadvalini tuzadi;
- tashrif guruhini yakunlaydi;
- filial bilan ishlashning joriy nazoratini tashkil qiladi va amalga oshiradi;
- ichki auditning umumiy rejasi va dasturini tuzadi;
- ichki audit hisobotining mazmuni va xulosalariga ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan auditning asosiy natijalarini xizmat rahbari e’tiboriga yetkazadi;
- audit protseduralarini tayyorlashda ishtirok etadi va bevosita amalga oshiradi va natijalarini hujjatlashtiradi;
- ichki audit natijalari bo'yicha dalolatnoma tuzadi;
- dala auditorlari ishini tashkil qiladi va nazorat qiladi;
- bosh tashkilot rahbarining moliya-xo‘jalik masalalari bo‘yicha farmoyishlari va ko‘rsatmalari bajarilishini maslahat beradi, tekshiradi.
4. Soliq, huquqiy masalalar, moliyaviy masalalar bo'yicha mutaxassislar.
5. Tegishli texnik va texnologik sohalarda nazorat qilish qobiliyatiga ega bo'lgan mutaxassis. (chunki tashkilot ixtisoslashtirilgan boshqaruv bo'linmalariga ega bo'lishi mumkin, masalan: boshqarish usullari va vositalari bo'limi, kirish nazorati bo'limi, texnik nazorat bo'limi, kompyuter tizimlarining ishlashiga xizmat ko'rsatuvchi xodimlar va boshqalar).
Soliq, huquqiy ishlar va moliyaviy tahlil bo'yicha mutaxassislar shtatda bo'lishi mumkin emas va ekspertlar bilan shartnoma tuzilishi mumkin.
“Mutaxassis ishidan foydalanish” audit qoidasining (standartining) ayrim qoidalarini qo‘llagan holda, ichki audit xizmati zarur hollarda muayyan sohada yetarli bilim va (yoki) tajribaga ega bo‘lgan ekspertlarni – shtatdan tashqari mutaxassislarni jalb qilish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. (aniq bir masala bo'yicha), buxgalteriya hisobi va auditdan farqli bo'lib, ushbu sohaga tegishli masala bo'yicha fikr bildirish.
Ichki audit xizmati to'g'risidagi, uni shakllantirish tartibi va vakolatlari to'g'risidagi ma'lumotlar bosh tashkilotning tegishli buyrug'i bilan rasmiylashtirilishi kerak. Xizmat ko'rsatuvchi xodimlarning vazifalari va ularning malaka darajasi lavozim tavsiflarida qayd etilishi kerak.
Shuni esda tutish kerakki, audit jarayonining o'zi bir qator ketma-ket bosqichlardan iborat bo'lib, auditga tayyorgarlik ko'rish, uning dasturini tuzish, ob'ektda ishlarni tashkil etish, iqtisodni o'rganish va operatsiyalar va buxgalteriya ma'lumotlarini hujjatlashtirilgan tekshirishni o'z ichiga oladi.
Audit dasturi - bu korxona audit rejasini amalda bajarish uchun zarur bo'lgan audit protseduralarining batafsil ro'yxati. Dastur audit ishtirokchilari uchun batafsil ko'rsatma va ularning ish sifatini nazorat qilish vositasi bo'lib xizmat qiladi.
Ichki audit xizmatining faoliyati xizmat rahbari tomonidan ishlab chiqilgan va tashkilot rahbari tomonidan tasdiqlangan ichki audit rejasiga muvofiq amalga oshirilishi kerak. Muayyan ob'ektni nazorat qilish bo'yicha aniq ishlarni bajarish ichki audit dasturiga muvofiq ichki audit guruhi yoki auditor tomonidan amalga oshiriladi. Dastur auditorlik xizmatining yetakchi mutaxassislari tomonidan ichki audit rejasi asosida ishlab chiqiladi, so‘ngra yuridik shaxsning ichki hujjatlariga muvofiq ichki audit xizmati (bo‘limi) rahbari tomonidan tasdiqlanadi.
Auditorlik faoliyatining "Auditni rejalashtirish" qoidasiga (standartiga) asoslanib, rejalashtirish auditning boshlang'ich bosqichi bo'lib, auditning kutilayotgan hajmi, jadvallari va muddatlarini ko'rsatuvchi umumiy audit rejasini ishlab chiqishdan iborat. auditorlik protseduralarining hajmi, turlari va ketma-ketligini belgilovchi audit dasturi. Shunday qilib, ichki nazorat xizmati filiallarni tekshirish tartibi, tekshirish vaqtlari va tekshirilayotgan ma'lumotlarning miqdori to'g'risidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan umumiy audit rejasini tuzishi va tasdiqlashi kerak degan xulosaga kelishimiz mumkin. Keyin audit dasturini tuzish kerak.
Biroq, ichki auditda standartning tavsiyaviy xususiyatiga rioya qilish kerak, shuning uchun ishchi hujjatlarda standartga emas, balki ichki auditni rejalashtirish metodologiyasiga murojaat qilish tavsiya etiladi. Xo'jalik yurituvchi sub'ekt rahbariyatiga yozma hisobot ham o'ziga xos xususiyatlarga va qo'llash qoidalariga ega bo'lishi kerak, chunki u ichki audit uchun ham maslahat xarakteriga ega.
Auditni rejalashtirishda tekshirish uchun qaysi hujjatlarni tayyorlash kerakligini hal qilish, namunaning imkoniyati va hajmini aniqlash uchun ichki nazorat tizimini sinovdan o'tkazish tartibini va doimiy ish yuritish materiallaridan foydalanish tartibini aniqlash kerak. Ushbu bo'limni tayyorlashda nafaqat "Auditni rejalashtirish" qoidasi (standarti), balki "Audit namunasi" dan ham foydalanish mumkin.
Shuni ta'kidlash kerakki, ichki audit xizmati ishini rejalashtirish auditning umumiy tamoyillariga muvofiq, shuningdek quyidagi alohida tamoyillarga muvofiq amalga oshirilishi kerak:
- rejalashtirishning murakkabligi, biz standartda mavjud bo'lgan shaklda foydalanishimiz mumkin bo'lgan printsip: "rejalashtirishning barcha bosqichlarining o'zaro bog'liqligi va izchilligini ta'minlash - dastlabki rejalashtirishdan bosh reja va auditni tuzishgacha. dastur."
- ichki audit xizmati zimmasiga yuklangan barcha vazifalarni bajarish uchun rejalashtirishning uzluksizligi, rejalashtirilgan ish hajmini xizmatning barcha xodimlari o‘rtasida teng taqsimlash tamoyili.
- rejalashtirishning optimalligi, ichki audit xizmati qoidalarida belgilangan mezonlar va noqulay reytingni hisobga olgan holda auditorlik guruhining fikriga asoslanib, audit dasturini tayyorlashda o'zgartirishlar kiritish imkoniyati sifatida.
Ichki auditda rejalashtirish bosqichlarining o'ziga xos xususiyati shundaki, umumiy audit rejasi ichki audit xizmati tomonidan markazlashtirilgan tarzda muvofiqlashtirish maqsadida ishlab chiqiladi, bu ishni optimallashtiradi, ayniqsa bir xil turdagi filiallarni tekshirishda. Oddiy audit dasturi, ma'lum bir filial joylashgan joyda, uning moliyaviy-xo'jalik faoliyatining o'ziga xos xususiyatlari bilan tanishganda, brigada ketganidan keyin tuzatilishi mumkin va tuzatilishi mumkin. Shuningdek, audit jarayonining o'zida bosh rejaning ayrim qoidalarini qayta ko'rib chiqish uchun asoslar bo'lishi mumkin. Rejaga kiritilgan o'zgartirishlar, shuningdek, o'zgarishlarning sabablari batafsil hujjatlashtirilishi kerak.
“Auditor tanlab olish” qoidasiga (standartiga) kelsak, uning ichki audit xizmati uchun eng maqbul qismi tanlov tadqiqotlarini o'tkazishning umumiy metodologiyasi hisoblanadi. Shu bilan birga, namunaning hajmi va uni qo'llash mumkin bo'lgan tekshirish sohalari bilan bog'liq masalani hal qilish filiallarni boshqarish strategiyasini belgilaydigan bosh ma'muriyat ma'muriyatining vakolatiga kiradi.
Umuman olganda, quyidagilarni ta'minlash tavsiya etiladi:
- auditorlik guruhini shakllantirish, uning soni, shu jumladan auditorlik tekshiruvida ishtirok etuvchi boshqa bo'linmalarning mutaxassislari;
- inspektorlarni ularning kasbiy sifatlari va mansab darajalariga ko‘ra muayyan sohalar bo‘yicha taqsimlash;
- guruhning barcha a'zolariga o'z burchlari va huquqlari to'g'risida ko'rsatmalar berish, tekshirilayotgan ob'ekt haqida ma'lumot olib kelish;
- ish hujjatlarini yuritish;
- bajarilgan ishlarni hujjatlashtirish va uni tekshirilayotgan ob'ektning mansabdor shaxslari bilan kelishish tartibi.
Auditorlik tekshiruvidan oldin va davomida auditor quyidagilarni bajarishi kerak:
- tekshirilayotgan ob'ektning tashkiliy tuzilmasi, ta'minot va taqsimlash tizimi, narx siyosati va boshqalar haqida ma'lumot olish;
- boshqaruvning qonuniy majburiyatlarini aniqlang, registrlar, hujjatlar, bayonnomalar, shartnomalar, bitimlar va bitimlar bilan tanishing, kompaniyani ortiqcha daromaddan qutqaring (bu rejadan tashqari soliqlarga taalluqlidir);
- auditor nazorat tartib-qoidalarini o'rganishi kerak, masalan: ichki ko'rsatmalar, ko'rsatmalar va ularni qo'llash haqiqati, vazifalarni ajratish, hujjatlar va yozuvlarni tuzish usullari, ish jarayoni sxemalari (ko'proq tasdiqlovchi hujjatlarni umumlashtirish maqsadga muvofiqdir); aktivlarning jismoniy xavfsizligini ta'minlash (nou-xau, ishbilarmonlik obro'si, huquq va mulk);
- audit namunasi hajmini aniqlash va quyidagi hujjatlarni tayyorlash:
a) bo'linmaning tashkiliy tuzilmasi to'g'risidagi ma'lumotlar;
b) huquqiy hujjatlardan ko'chirma (kelishuvlar, yig'ilishlar bayonnomalari va boshqalar);
v) muomalalar va hisobvaraqlar qoldiqlarini tahlil qilish;
d) rivojlanish tendentsiyalarini tavsiflovchi eng muhim ko'rsatkichlar va tendentsiyalarni tahlil qilish;
e) iqtisodiy faoliyatning eng muhim jihatlari bo'yicha ichki auditor tomonidan berilgan xulosalar, tushuntirishlar, shu jumladan. turli noodatiy savollar va istisnolar;
f) oldingi hisobot davrlari uchun moliyaviy hisobotlarning nusxalari, shuningdek, auditorlik hisobotlari, sertifikatlar, aktlar, shu jumladan ushbu hisobotlar bo'yicha auditorlik tekshiruvlari nusxalari.
- mavjud audit hujjatlari bilan quyidagi ketma-ketlikda tanishish:
a) buxgalteriya hisobini tashkil etish va ichki nazorat tizimining holati bilan tanishish;
b) buxgalteriya bo'limi ishini tashkil etish bilan tanishish, shtat jadvalini tekshirish, buxgalteriya xodimlari o'rtasida vazifalarni taqsimlash, lavozim yo'riqnomalarining mavjudligi, buxgalteriya xodimlarining kadrlar almashinuvi va boshqalar;
v) buxgalteriya hisobini buxgalteriya hisobi va hisoboti bo'yicha qonunchilik va me'yoriy hujjatlar bilan ta'minlash bilan tanishish;
d) buxgalteriya hisobining amaldagi shakllari bilan tanishish, buxgalteriya hisobi va hisoblash ishlarini avtomatlashtirish;
e) birlamchi buxgalteriya hujjatlarining standart va yagona shakllari qo'llanilishini tekshirish;
f) buxgalteriya bo'limiga hujjatlarning o'z vaqtida taqdim etilishini tekshirish;
g) oldingi tekshirishlar dalolatnomalari bilan tanishish, ularning natijalari bo'yicha ko'rsatmalar va takliflarni amalga oshirish;
- buxgalteriya hisobi tartibining holati va ichki nazorat tizimining holati to'g'risida umumiy xulosa qilish.
Audit, mohiyatan hujjatli bo'lib, auditni majburiy hujjatlar bilan birga olib borishga majbur qiladi, ya'ni. auditning ishchi hujjatlarida olingan ma'lumotlarni aks ettiradi, unga quyidagilar kiradi:
- audit o'tkazish rejalari va dasturlari;
- auditning mohiyatidan kelib chiqadigan masalalar bo'yicha bo'linma xodimlarining tushuntirishlari, tushuntirishlari va bayonotlari;
- xo'jalik operatsiyalari ko'rsatilgan bo'linmaning birlamchi hujjatlarining nusxalari, ob'ektlarning fotosuratlari, aktlar, ma'lumotnomalar, bayonnomalar, inventar ro'yxatlari va bo'linma xodimlari va auditorlik tekshiruvida ishtirok etgan boshqa xodimlar bilan birgalikda tuzilgan boshqa hujjatlar. auditorlik hisobotidagi yozuvlar;
- buxgalteriya registrlari;
- inventarizatsiya natijalari;
- moliyaviy hisobotlar;
- operatsion va ombor hisobi tizimlarini o'rganish va baholash yozuvlari, anketalar, ish jarayonlari sxemalari va boshqalar;
- birlik faoliyatining haqiqiy ko'rsatkichlarini ishlab chiqarish va moliyaviy tahlil qilish;
- auditor tomonidan emas, balki uning nazorati ostida bajarilgan ish haqida guvohlik beruvchi materiallar;
- qarshi tekshiruv hujjatlari va ushbu bo'linma xodimlari bo'lmagan shaxslarning tushuntirishlari;
- buxgalteriya hisobi, operativ ichki hisobot nusxalari.
Audit guvohnomalariga ilova qilinadigan auditorlik ish hujjatlari ro'yxati auditorlik tekshiruvini o'tkazuvchi auditor tomonidan belgilanadi. Ushbu hujjatlarga qo'yiladigan asosiy talab - tekshirish materiallaridan kelib chiqadigan xulosalar va takliflarni isbotlashda uning ishonchliligi va jiddiyligi. Shuning uchun dalillarni tanlashda hech qanday cheklovlar yo'q.
IAni hujjatlashtirish, hisobotni tuzish, uni kelishish va rahbariyatga taqdim etishda ulardan mavjud audit standartlari sifatida foydalanish mumkin (auditni hujjatlashtirish; audit natijalari bo'yicha auditordan xo'jalik yurituvchi sub'ekt rahbariyatiga yozma ma'lumot; moliyaviy hisobotlar bo'yicha auditorlik hisobotini tuzish tartibi; auditorlik hisobotini imzolash sanasi va moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish sanasidan keyin sodir bo'lgan voqealarni aks ettiruvchi; faoliyatning uzluksizligi taxminining qo'llanilishi), "Auditorlik to'g'risida" Federal qonuni. va xorijiy tajriba.
Auditorlik faoliyati to'g'risidagi IA uchun "Auditorlik hisobotini imzolash sanasi" qoidasining talablaridan 3-bo'lim qo'llaniladi (bu IA hisobotini imzolash sanasidan oldin sodir bo'lgan, ammo audit tugagandan so'ng sodir bo'lgan voqealar uchun auditorning javobgarligini anglatadi) tekshirilgan davr).
IAS buxgalteriya hisobi va hisobotida aks ettirilishi kerak bo'lgan barcha mavjud holatlar va hodisalar u tomonidan to'g'ri aniqlangan, baholangan va tasdiqlanganligiga ishonch hosil qilishi kerak.
Rejalashtirishdan so'ng bir guruh auditorlar moliyaviy-xo'jalik faoliyatini tekshirishga kirishadilar. Audit ishini rejalashtirishni to'g'ri tashkil etish bo'limlar faoliyatini o'z vaqtida tekshirishni ta'minlaydi, nazorat xizmati yoki korxona auditoridan samarali foydalanish imkonini beradi.

4.Ichku audit tekshiruvinatijalarini rasmiylashtirish va y bo’yicha axborot berish

Metodologiya IAS ishi uchun muhim vosita hisoblanadi. Rahbar undan auditni tayyorlashda, dasturni tuzishda va ichki auditorlar (guruh a'zolari) o'rtasida majburiyatlarni taqsimlashda foydalanadi. Taklif etilayotgan metodologiya umumiy audit misolida ishlab chiqilgan va uchta bo'limni o'z ichiga oladi:
1. Ichki auditni rejalashtirish va boshqa tayyorgarlik ishlari (yuqorida aytib o'tilganidek).
2. Tekshiruv vazifalarini to'g'ridan-to'g'ri hal qiluvchi auditning asosiy yo'nalishlari: kassa operatsiyalari; bank hisobvaraqlari bo'yicha operatsiyalar; tashqi hisob-kitoblar operatsiyalari; ish haqini hisoblash; asosiy vositalar bilan operatsiyalar; nomoddiy aktivlar bilan operatsiyalar; tovar-moddiy zaxiralarni hisobga olish; moliyaviy investitsiyalar; xarajatlar; moliyaviy natijalar, fondlar, zaxiralar, kreditlar va ssudalar; soliqlarni to'g'ri hisoblash va to'lash.
Ichki audit muammolarini hal qilishda maqsadlarga erishishga qaratilgan metodologiya turli jihatlarda tahlil qilinishi kerak, ular quyidagilarga xosdir: vertikal, gorizontal, individual balans moddalarining trend tahlili, shuningdek koeffitsientlarni (likvidlik, moliyaviy barqarorlik, rentabellik) hisoblash va baholash. , moliyaviy mustaqillik va uning boshqaruv strategiyalariga ta'sirini aniqlash). Ushbu koeffitsientlarni aniqlash uchun zarur bo'lgan axborot bazasi buxgalteriya hisobi va statistik hisobotlar, shuningdek buxgalteriya hisobi ma'lumotlari asosida tayyorlanadi. Metodologiyaning ushbu qismini ishlab chiqishda audit standartidan foydalanish mumkin: "Analitik protseduralar".
Tekshirilayotgan segmentning o'ziga xos xususiyatlariga qarab, tahlil quyidagi yo'nalishlarda amalga oshirilishi mumkin:
- buxgalteriya balansi bo'yicha moliyaviy holatni tahlil qilish, vertikal tahlil (alohida balans moddasining umumiy natijadagi ulushini tahlil qilish), gorizontal (balans moddalari bo'yicha summalarning o'sishi yoki kamayishini tahlil qilish) hisobot davri oldingi bilan solishtirganda), trend tahlili (tahlil balans moddalari bo'yicha o'rtacha yillik o'sish sur'ati aniqlanadi va uning prognoz qiymati hisoblanadi, garchi ekstrapolyatsiya tendentsiyasiga asoslangan kamchilik mavjud bo'lsa-da, trend ma'lumotlarini kelajak);
- umumiy likvidlik koeffitsienti, mutlaq va joriy likvidlik koeffitsientlari, o'z mablag'lari nisbati, to'lov qobiliyatini tiklash yoki yo'qotish koeffitsienti kabi likvidlik ko'rsatkichlarini hisoblash va baholash (shuni ta'kidlash kerakki, Rossiyada bu korxonaning hayotini tavsiflovchi asosiy koeffitsientdir). ;
- moliyaviy barqarorlikni hisoblash va baholash: mutlaq barqarorlik, normal barqarorlik, beqaror moliyaviy holat, inqiroz holati.
- tadbirkorlik faoliyatini baholash. Moliyaviy tsiklni hisoblash va tahlil qilish;
- sotishdan olingan foydaning omilli tahlili;
- tashkilotning rentabelligini tahlil qilish. Moliyaviy mustaqillik koeffitsientini hisoblash, uning boshqaruv strategiyasini tanlashga ta'siri;
- o'z kapitalining harakatini tahlil qilish. Sof aktivlarni hisoblash.
- pul oqimlarini tahlil qilish. Mablag'larning etarliligini baholash.
- jalb qilingan mablag'lar harakati tahlili;
- debitorlik va kreditorlik qarzlarini tahlil qilish;
- amortizatsiya qilinadigan mulkni tahlil qilish (hajmi, dinamikasi, tuzilishi, samaradorligi)
- uzoq muddatli moliyaviy qo'yilmalarni moliyalashtirish uchun mablag'lar harakatini tahlil qilish.
Shuni ta'kidlash kerakki, moliyaviy barqarorlikni baholash va hisoblashda alohida ko'rsatkichlarni emas, balki ularning turli xil birikmalari va bog'liqliklarini hisobga olish muhimdir.