Reja: Metrologik xizmat haqida

«Metrologiya to„g„risida»gi Respublika qonunining eng ahamiyatli tomonlaridan biri – quyida keltirilayotgan holatlarning oldini olishdir:

• ishonchsiz o„lchash asboblarining yoki uslublarining qo„llanilishi texnologik jarayonlarning izdan chiqishiga sababchi bo„lib, bundan tashqari, energetik resurslar asossiz sarflanib, avariya holatlari va brak mahsulot kelib chiqishi mumkin;

• o„lchashlarning ishonchli natijalarini olishga katta sarf xarajatlar ketishi (rivojlangan davlatlarda o„lchashlarga yalpi daromadning 6% i sarflanadi);

• iqtisodiy boshqaruvdagi o„zgarishlar metrologiyadagi tashkiliy o„zgarishlarga olib keladi.

Mazkur qonun metrologiya sohasida xalqlararo hamkorlikning qonuniy asoslarini mustahkamlab, quyidagi amallarga munosib zamin yaratadi:

• alohida yondashuvdagi xalqaro shartnomalar bo„yicha majburiyatlarni qo„llab – quvvatlash;

•O„zbekiston Milliy metrologiya markazining xalqaro tashkilotlardagi obrusini yanada oshirish;

• ikkiyoqlama va ko„pyoqlama tashqi iqtisodiy munosabatlardagi turli texnikaviy tusiqlarni bartaraf etish maqsadida o„tkaziladigan sinovlar, qiyoslash va kalibrlash uchun sharoitlar yaratish.

Davlat metrologik xizmatining huquqiy holatidagi alohida xususiyati shundaki, barcha metrologiya xizmatlari vertikal bo„yicha birgina mahkamaga – O„zstandart Agentligiga bo„ysunadi.

2009 yil 23 aprelda “Texnik jihatdan tartibga solish to„g„risida” O„zbekiston Respublikasining qonuni qabul qilindi. Bu qonun 3 – bob va shu boblarga kiruvchi 28 – moddadan iborat.

Ushbu Qonunning maqsadi mahsulotlar, ishlar va xizmatlar xavfsizligiga doir majburiy talablarni belgilash, qo„llash va bajarish sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.

Qonunda texnik jihatdan tartibga solishning asosiy vazifalari alohida belgilab berilgan (4 – modda). Unga ko„ra, texnik jihatdan tartibga solishning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

- inson hayoti va sog„lig„i, yuridik, jismoniy shaxslarning va davlatning mol – mulki xavfsizligini ta‟minlash;

- atrof - muhit muhofaza qilinishini, shuningdek tabiiy resurslardan oqilona foydalanilishini ta‟minlash;

- savdodagi texnik to„siqlarni bartaraf etish;

- mahsulot, ishlar va xizmatlar xavfsizligi xususida iste‟molchilarni chalg„ituvchi harakatlarning oldini olish.

Shuningdek, texnik jihatdan tartibga solishning asosiy prinsiplari ham ko„rsatib o„tilgan (5 – modda).

Texnik jihatdan tartibga solishning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:

- texnik reglamentlarni qo„llashning majburiyligi;

- texnik reglamentlarni qo„llashning bir xilligi;

- texnik reglamentlarning texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi milliy va xalqaro normativ hujjatlarga muvofiqligi;

- texnik reglamentlarning, ularni ishlab chiqish, qabul qilish va e‟lon qilish tartibi to„g„risidagi axborotning ochiqligi.

Bundan tashqari qonunda texnik jihatdan tartibga solish davlat tizimi (6 – modda) ham ko„rsatib o„tilgan. Texnik jihatdan tartibga solish davlat tizimini quyidagilar tashkil etadi:

O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi;

texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatli davlat organlari – O„zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi, O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni saqlash vazirligi, O„zbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va qurilish qumitasi, O„zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qumitasi;

texnik jihatdan tartibga solish sohasida o„z vakolatlari doirasida faoliyatni amalga oshiruvchi davlat va xo„jalik boshqaruvi organlari.

Qonunning 2 – bobi “Davlat organlarining va boshqa organlar hamda tashkilotlarning texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatlari” deb nomlangan bo„lib, unda O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatlari (7 – modda), O„zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligining texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatlari (8 – modda), O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni saqlash vazirligi, O„zbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va qurilish qumitasi, O„zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat

qumitasining texnik jihatdan texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatlari (9 – modda) , Davlat va xo„jalik boshqaruvi organlarining texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi vakolatlari (10 – modda) ko„rsatib o„tilgan.

Qonunning 3 – bobi “Texnik reglamentlar” deb nomlangan. Unda texnik reglamentlarning turlari (15 – modda), texnik reglamentlarda mahsulotlar, ishlar va xizmatlar xavfsizligini ta‟minlashga doir talablar (16 – modda), texnik reglamentlarning mazmuni (17 – modda), texnik reglamentlarni ishlab chiqish dasturlarini shakllantirish (18 – modda), texnik reglamentlarni ishlab chiqish tartibi (19 – modda), texnik reglamentlarni qabul qilish tartibi (20 – modda) va shu kabilar aniq ko„rsatib berilgan

Metrologik faoliyatda qo‘llanadigan tushunchalar O‘zR “Metrologiya to‘g‘risida”gi Qonunining 2 moddasi bilan belgilangan:

• 
  «metrologiya» -o‘lchovlar, ularning yagona birlikda bo‘lishini ta’minlash usullari va vositalari hamda talab qilinadigan aniqlikka erishish xaqidagi fan;
  
• 
  «yagona o‘lchov birililigi» – o‘lchovlarning natijalari qonunlashtirilgan birlikda aks ettirilgan va xatoliklari berilgan ehtimollikda ma’lum bo‘lgan o‘lchov holati;
  
• 
  «o‘lchov vositasi» – o‘lchovlar uchun foydalaniladigan va normallangan metrologik xususiyatga ega bo‘lgan texnika vositasi;
  
• 
  «birlik etaloni» – fizik o‘lcham birligini boshqa o‘lchov vositalariga o‘tkazish maqsadida uni qayta hosil qilish va saqlash uchun mo‘ljallangan o‘lchov vositasi;
  
• 
  «davlat etaloni» – vakolat berilgan milliy organning arori bilan O‘zbekiston Respublikasi xududida o‘lchov birligi o‘lchami sifatida e’tirof etilgan etalon;
  
• 
  «metrologik xizmati» – davlat organlari va yuridik shaxslarning metrologiya xizmatlari tarmog‘i hamda ularning o‘lchovlar yagona birlikda bo‘lishini ta’minlashga qaratilgan faoliyati;
  
• 
  «davlat metrologiya nazorati» – metrologiya qoidalariga rioya etilishini tekshirish maqsadida davlat metrologiya xizmati organlari amalga oshiradigan faoliyat;
  
• 
  «o‘lchov vositalarini tekshiruvdan o‘tkazish» -o‘lchov vositalarining belgilab qo‘yilgan texnik talablarga muvofiqligini aniqlash va tasdiqlash maqsadida davlat metrologiya xizmati organlari (vakolat berilgan boshqa organlar, tashkilotlar) tomonidan bajariladigan operatsiyalar majmui;
  
• 
  «o‘lchov vositalarini kalibrlash» – metrologik jihatlarning xaqiqiy qiymatlarini va o‘lchov birliklarining qo‘llashga yaroqliligini aniqlash hamda tasdiqlash maqsadida kalibrlash laboratoriyasi bajaradigan operatsiyalar majmui;
  
• 
  «o‘lchov vositalarini metrologik attestatsiya qilish«– yagona namunalarda ishlab chiqariladigan (yoki O‘zbekiston hududiga yagona namunalarda olib kiriladigan) o‘lchov vositalarining xossalarini sinchiklab tadqiq etish asosida ular qo‘llanish uchun haqqoniy ekanligining metrologiya xizmati tomonidan e’tirof etilishi;
  
• 
  «metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalarini akkreditatsiya qilish» – o‘lchovlarning yagona birligini ta’minlash ishlarini akkreditatsiya qilishni belgilangan sohada o‘tkazishga metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalarining vakolatli ekanligining rasmiy e’tirof etilishi;
  
•